In een tafelgesprek tijdens de 15 jarige jubileumviering van het NOOM stond de vraag centraal hoe de publieke omroep en Beeld en Geluid meer aandacht kunnen schenken aan migranten(ouderen) en aan de mogelijkheden voor hen om te kunnen participeren en zich te herkennen in programma’s.
Gepreksleider Roy Khemradj stelde deze vraag aan Nicolette de Wolf, (hoofd televisie Omroep MAX), Sherida Zorg, (projectleider Diversiteit en Inclusie NPO) en Bas Agterberg, (Conservator bij Beeld & Geluid).
Nicolette vertelde dat Omroep Max zich bewust is van het belang van diversiteit en inclusie, en daar ook actie op onderneemt. Dat doet Max door in programmering en personeelsbeleid specifieke aandacht te schenken aan vrouwen, mensen met een beperking en mensen met en migratieachtergrond. Aandacht voor ouderen is bovendien inherent aan het bestaansrecht van Omroep Max, die – in eigen woorden – immers “dé publieke Omroep voor mensen van vijftig jaar en ouder” is.
Toch vindt een deel van het publiek bij het gesprek dat de aandacht voor mensen met een migratieachtergrond, en zeker voor oudere migranten, in de programma’s nog weinig zichtbaar is. Zo schuiven er in discussieprogramma’s nog steeds maar zelden mensen met een kleurtje als deskundige aan, en is de onderwerpskeuze en behandeling van een onderwerp meestal erg wit. Een voorbeeld: de dood van Mohammed Rabbae heeft veel losgemaakt in migrantengemeenschappen. Als actievoerder en als directeur van het Nederlands Centrum Buitenlanders vertolkte hij de gevoelens en frustraties van generaties migranten en als belangenbehartiger heeft hij veel voor hen kunnen bereiken. De publieke omroepen schonken echter nauwelijks aandacht aan zijn overlijden. Nicolette erkent dit, maar stelt ook de vraag of migrantenorganisaties niet óók een rol moeten spelen bij een evenwichtige berichtgeving. Hebben zij ook niet zelf om aandacht voor het overlijden van Rabbae en voor zijn belangrijke rol in het minderhedendebat kunnen vragen bij programma’s? Veel programma’s hebben online mogelijkheden om tips aan te dragen of reacties te geven.
Wat betreft het ontbreken van deskundigen met een migratieachtergrond bij discussieprogramma’s merkt Nicolette op dat dit een bekend probleem is en vooral van praktische aard: onder tijdsdruk kiezen redacteuren voor de bekende gezichten in hun adresboekje, in plaats van te zoeken naar nieuwe gezichten. De mensen in het adresboekje zijn makkelijk te bereiken en het is bekend dat ze zich staande kunnen houden in een discussie. Toch is dat vanuit het oogpunt van diversiteit niet goed, daarom gaat Omroep Max in de wat rustigere zomermaanden wel degelijk op zoek naar nieuwe gezichten als uitbreiding van het adresboekje. NOOM zou daarbij kunnen helpen door deskundigen uit het netwerk van NOOM te suggereren.
Een ander voorbeeld uit het publiek: de filmpjes in Max geheugentrainer refereren aan het collectieve geheugen van ouderen die in Nederland zijn geboren. Voor migrantenouderen die meestal op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen roepen deze filmpjes geen herkenning op.
Sherida is bij de NPO aangesteld om als projectleider aandacht te bewerkstelligen voor diversiteit en inclusie. Ze constateert dat het bewustzijn van het belang van inclusie en diversiteit bij grote delen van de NPO zeker aanwezig is en nog groeit, maar dat dat nog te weinig tot uiting komt in de uitvoering en de programmering: “Weten is één ding, doen is wat anders”. De aandacht voor diversiteit en inclusie wordt bovendien gezien als een project (beperkt in tijd en eindig) en te weinig als een structurele houding.
DE NPO beschikte al over een adresboek van deskundigen met een wat diverser karakter (de Vrije lijst van de NTR), en wil dat verder uitbreiden, vraag is alleen op welke manier dat kan. NOOM kan suggesties doen als het gaat om (ervarings) deskundigen m.b.t. zorg voor, en welzijn van, migranten)ouderen. Een deelnemer in de zaal dringt erop aan dat dit de vorm van een structureel overleg tussen NOOM, Omroep Max en Beeld en Geluid moet worden. Anderen zien meer in het regelmatig organiseren van netwerkbijeenkomsten met een meer open karakter
Als het gaat om specifieke programmering voor ouderen is er ook nog een ander knelpunt: ouderen behoren niet tot de focusgroep voor de NPO, die vooral een jongere groep, die nu wegloopt bij de publieke omroep, wil terughalen. Het is daardoor soms wat moeilijker dit soort programma’s uitgezonden te krijgen.
De positie van Bas in deze discussie is anders dan die van Nicolette en Sherida: Beeld en Geluid is geen omroep en maakt niet zelf programma’s. Het is een audiovisueel media-archief dat door het publiek is te raadplegen. Beeld & Geluid is tevens een museum en verzorgt ook zaalprogramma’s voor het publiek. Die programma’s kunnen ook gericht zijn op migrantengroepen.
Datzelfde publiek is ook voor beeld en geluid van belang. Zij bepalen mede welke verhalen er met de media in het archief verteld kunnen worden, en op basis van hun achtergrond en ervaringen kunnen zij helpen de media te duiden en een plaats te geven, zoals tijdens de jubileumbijeenkomst geprobeerd is te doen met media die over migratiegeschiedenis gaan en interessant of relevant zijn voor migrantenouderen.
Naast betrokkenheid en inbreng van het publiek is nieuwgierigheid van de medewerkers van belang: zij moeten willen weten wat het belang is van een media-item voor verschillende doelgroepen en in welke context het geplaatst moet worden. Het sleutelwoord daarbij is ‘samen’: dat geldt voor het werk van Beeld en geluid, dat geldt ook voor programmakers en omroepen.
Concluderend kan worden gesteld dat samenwerking tussen omroep, Beeld & Geluid en migrantengroepen essentieel is en dat NOOM daarin een verbindende rol kan spelen.
Roy sluit af met een oproep om een kijkje te nemen op de website van Omroep MAX omdat deze veel mogelijkheid biedt tot interactie met programmamakers. Er is zelfs een ouderenclub (je hoeft er geen lid voor te zijn) voor uitwisseling van informatie over alles. Dus ook migrantenouderen kunnen participeren op de digitale snelweg van MAX.