De afgelopen jaren hebben de lidorganisaties van het NOOM hard gewerkt om de problematiek van ouderenmishandeling in al zijn verschijningsvormen bespreekbaar te maken. Het was een gevoelig onderwerp, maar we moesten erkennen dat ouderenmishandeling, echt voorkomt, óók in migrantenfamilies. Één van de zaken die in gespreksbijeenkomsten sterk naar voren kwam was financiële uitbuiting: situaties waarin kinderen, kleinkinderen en andere familieleden misbruik maakten van de afhankelijkheid van de ouderen bij de financiële administratie, van het gebrek aan kennis over financiële zaken en van de onbekendheid met pinnen en internetbankieren bij ouderen.
Financieel misbruik
In het actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ van de Rijksoverheid, waarin aandacht is besteed aan ouderenmishandeling in diverse verschijningsvormen, is naar voren gekomen dat financieel misbruik ook bij migrantenouderen voorkomt. Het NOOM is van mening dat dit met behulp van adequate en passende voorlichting terug te dringen is. Dat is een van de redenen waarom het NOOM in 2015 is toegetreden tot de ‘Brede Alliantie Veilig Financieel Ouder Worden‘. Hierin werken belangrijke partners samen, zoals de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB), de RABObank, de politie, het Openbaar Ministerie, de Veilig Thuisorganisaties, Mentorschap Nederland, vertegenwoordigers uit de wereld van bewindvoering en de seniorenorganisaties KBO-PCOB, ANBO en NOOM. Coördinatie is in handen van het Ministerie van VWS. In 2017 heeft het NOOM via de Brede Alliantie financiering verkregen voor een aantal voorlichtingsactiviteiten. Op 20 oktober heeft een landelijke themadag plaatsgevonden waaraan circa 90 vrijwilligers hebben deelgenomen. Tot 1 december 2017 organiseerden de lidorganisaties voorlichtingsactiviteiten voor vrijwilligers, mantelzorgers en ouderen in eigen kring. Najaar 2019 heeft het NOOM groen licht gekregen van het ministerie van VWS voor een vervolg op ‘Ouderen in veilige handen’. In december 2019 zijn 30 sleutelfiguren getraind om gespreks/voorlichtingsbijeenkomsten te verzorgen.
Mishandeling
Er zijn elk jaar naar schatting 200.000 senioren slachtoffer van mishandeling. Het gaat daarbij niet alleen om fysiek geweld. Ook psychische mishandeling, financiële uitbuiting, verwaarlozing en seksueel misbruik horen hierbij. Ouderenmishandeling komt in alle lagen van de bevolking voor. Dus ook in de migrantengemeenschappen. Soms is er sprake van opzettelijke en doelbewuste foute handelingen. Maar heel vaak speelt onmacht van mantelzorgers om goed om te gaan met ziekte een rol. Of mantelzorgers hebben, vol goede bedoelingen, te weinig oog voor de wensen van de oudere. Het NOOM levert bijdragen aan campagnes en voorlichtingsmaterialen om huiselijk geweld en mishandeling van ouderen bespreekbaar te maken en terug te dringen.
Informatie: materialen en methodes
Hieronder vindt u verwijzingen naar publicaties, audiovisueel materiaal, methodieken en adressen over het herkennen, melden en bestrijden van financiële uitbuiting van en huiselijk geweld tegen (migranten)ouderen.
Factsheet NOOM Ouderenmishandeling, signalering door vrijwilligers
Tips voor vrijwilligers om ouderenmishandeling te herkennen en suggesties voor handelen bij mogelijke ouderenmishandeling. Het gaat daarbij niet alleen om fysieke mishandeling, maar ook om financiële uitbuiting.
Klik hier>>
Folder: ‘Herken financiële uitbuiting bij ouderen’ (ministerie van VWS)
Klik hier>>
Brochure: ‘Checklist voor ouderen ten behoeve van het voorkomen van financiële uitbuiting’ (ministerie van VWS)
Klik hier>>
Brochure: ‘Samen Bankieren’ (Rabobank)
Klik hier>>
Voorlichting KNB
De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie heeft in samenwerking met NOOM twee korte voorlichtingsfilmpjes gemaakt. Het eerste gaat over het voorkomen van financieel misbruik en het levenstestament, het andere over het testament. Ook dat laatste is interessant. Veel migranten gaan ervan uit dat de erfenis verdeeld zal worden zoals dat in het land van herkomst gebruikelijk was. Ze realiseren zich niet dat in Nederland de erfenis volgens het Nederlandse erfrecht zal worden afgehandeld.
Aan de filmpjes hebben vrijwilligers via NOOM meegewerkt. De filmpjes kunnen worden gebruikt in voorlichtingsbijeenkomsten over financiële veiligheid. Ze zijn gemaakt in het Nederlands. Daarnaast zijn ook versies met een Turkse en Marokkaanse voice-over beschikbaar. Ook zijn er enkele informatieve brochures beschikbaar.
Filmpje over het voorkomen van financieel misbruik en het levenstestament
Nederlandse versie, klik hier>>
Turks gesproken versie, klik hier>>
Marokkaans gesproken versie, klik hier>>
Filmpje over het testament
Nederlandse versie, klik hier>>
Turks gesproken versie, klik hier>>
Marokkaans gesproken versie, klik hier>>
Brochure: ‘Wie geeft u het vertrouwen’ (KNB)
Klik hier>>
Brochure: ‘Waar zeg ik ja tegen?’ (KNB)
Klik hier>>
Brochure: ‘Checklist levenstestament’ (KNB)
Klik hier>>
Informatiebox: ‘De financiële kant van ouder worden’
Hoe regel ik mijn bankzaken goed en veilig? Wie geef ik inzage in mijn administratie als ik het zelf niet meer kan? Waar kan ik terecht als ik iets wil weten over financieel misbruik? Het zijn vragen die elke oudere zich zou moeten stellen. Want financieel misbruik kan iedere oudere overkomen. De informatiebox Financieel Veilig Ouder Worden helpt. Het doel van de box is ouderen informeren en tijdig laten nadenken over de financiële kant van ouder worden. Je kunt de informatiebox bestellen of downloaden.*
*op dit moment kan de informatiebox helaas alleen worden gedownload.
Ouderenmishandeling; wat kan ik als vrijwilliger doen?
Movisie publiceerde in 2021 een infographic als hulpmiddel voor vrijwilligers die mishandeling van ouderen vermoeden: wat wordt verstaan onder ouderenmishandeling, welke signalen zijn er om ouderenmishandeling te constateren, wat kun je doen als je mishandeling vermoedt?
Download de infographic hier.
Social media campagne Huiselijk geweld en kindermishandeling van start
De Rijksoverheid startte op 5 juli 2021 een social media campagne Huiselijk geweld en kindermishandeling. Via banners en social posts werd gewezen op de hulpinstanties voor advies, hulp of om je hart te luchten. Vanuit de banners en/of de post wordt je rechtstreeks doorgeleid naar de website ikdoeietstegenhuiselijkgeweld.nl, waarop de hulpinstanties staan vermeld, waarmee je kunt bellen of chatten.
De social posts, banners en posters kunnen door gemeenten en regio’s ook worden ingezet, om zo de landelijke campagne te versterken. Het campagnemateriaal wordt beschikbaar gesteld in de toolkit Huiselijk geweld.
Campagne Senioren en Veiligheid
1 september 2020 startte het ministerie van Justitie en Veiligheid, in samenwerking met andere partijen, de campagne Senioren en Veiligheid. Senioren kregen concrete tips om te voorkomen dat ze slachtoffer worden van malafide praktijken en handreikingen over wat ze moeten doen als het wel gebeurt. Onder de slogan ‘Maak het oplichters niet te makkelijk’ werd gedurende vier weken aandacht besteed aan verschillende vormen van criminaliteit: meekijken bij pinnen, babbeltrucs, hulpvraagfraude (via bijvoorbeeld WhatsApp) en phishing.
Het NOOM levert een bijdrage aan de campagne door de 4 filmpjes waaruit de campagne bestaat ook voor migrantenouderen toegankelijk te maken en via de social media te verspreiden, in het bijzonder via whatsapp. Daarnaast organiseert het NOOM de komende maanden voorlichtingsbijeenkomsten over het voorkomen en bestrijden van financieel misbruik bij oudere migranten.
4 filmpjes met concrete tips en adviezen, waarbij steeds één thema centraal staat. Via de websites (www.maakhetzeniettemakkelijk.nl) en social media kanalen van het ministerie van Justitie en Veiligheid en betrokken partijen zijn wekelijks nieuwe voorlichtingsfilmpjes over het thema geplaatst, met Kees Hulst, acteur in ‘Het geheime dagboek van Hendrik Groen’ in de hoofdrol.
- Meekijken via pinnen
- Babbeltrucs
- Hulpvraagfraude (via WhatsApp)
- Phishing
Nieuwsbrief Veilig ouder worden
De nieuwsbrief Veilig ouder worden houdt u op de hoogte van de voortgang van de samenwerking tussen het ministerie van VWS, Veilig Thuis, banken, notarissen, gemeenten, ouderenbonden – waaronder het NOOM – en andere partijen. Met als doel het taboe rond ouderenmishandeling te doorbreken en mishandeling te stoppen en te voorkomen.
U kunt hier klikken om u op de nieuwsbrief te abonneren>>
Van signaleren naar bespreken
‘Praten helpt’ was een belangrijke boodschap in de campagne Ouderen in veilige handen Een van de aanbevelingen die daaruit voortkwam was het trainen van vrijwilligers om het gesprek aan te gaan met een oudere en/of mantelzorger waar een vermoeden bestaat van ouderenmishandeling. Samen met GGD Gelderland Zuid en Moviera Aanpak Huiselijk Geweld is filmmateriaal ontwikkeld dat ingezet kan worden bij de deskundigheidsbevordering van vrijwilligers. Bijzonder is dat via vier van onze lidorganisaties (Chun Pah, Fos’ten, LSMO en MOBiN) vrijwilligers zelf als acteurs hebben meegewerkt. We zijn buitengewoon trots op het resultaat! Voor de films zijn vier lastige situaties tot uitgangspunt genomen. Aanleiding is een vermoeden van financieel misbruik, overbelasting van mantelzorgers, verwaarlozing of fysieke mishandeling. Iedere situatie wordt in 2 delen in beeld gebracht. In het eerste deel vertelt de vrijwilliger waar hij/zij zich zorgen over maakt. In het tweede deel zien we het gesprek tussen de vrijwilliger en de oudere of de mantelzorger.
Het gaat om fictieve situaties die zijn gebaseerd op verhalen uit de praktijk.
Aanpak NOOM in gespreksbijeenkomsten
Het NOOM heeft een eigen aanpak ontwikkeld om het gesprek over ouderenmishandeling op gang te helpen. De eerste stap is om ouderen zelf te laten nadenken over dingen die zij in hun omgeving zien. Met behulp van foto’s en plaatjes start de uitwisseling over ouderen met wie het goed gaat: ouderen die vitaal zijn, hun familie om zich heen hebben, erop uit kunnen gaan. Maar er is ook een minder goede kant aan ouder worden: verlies van vitaliteit en mobiliteit, ziekte en het verlies van een partner of zelfs een kind, gebrek aan inkomen, gebrek aan zelfredzaamheid in een vreemde samenleving, groeiende afhankelijkheid en een steeds kleiner wordend netwerk. Langs deze weg formuleren de ouderen eigenlijk zelf de risicofactoren voor ouderenmishandeling, maar ook de beschermende factoren.
Hierna kan de eigenlijke voorlichting over ouderenmishandeling, de verschijningsvormen en de alarmerende cijfers gegeven worden. Dat leidt vervolgens tot de vraag: Wat kunnen we zelf doen om ouderenmishandeling te voorkomen? Wat kunnen we doen als we ouderenmishandeling vermoeden in onze omgeving?
Tot slot wordt een verhaal voorgelezen, samen een film van MOVISIE bekeken, of zelf toneel gespeeld. Dat is dan weer een andere manier om de problematiek te laten ‘binnenkomen’.
Deze manier van werken heeft zich tijdens de campagne Ouderen in veilige handen dubbel en dwars bewezen. We zijn ervan overtuigd dat onze gespreksleiders de thematiek diepgaand aan de orde hebben weten te stellen. Dat leidde tot herkenning en erkenning van het bestaan van ouderenmishandeling.
Bundel ‘Praten helpt!’
Ter gelegenheid van de dag tegen ouderenmishandeling is een bundel verschenen met verhalen van direct betrokkenen. Deze bundel is mede een resultaat van de campagne van de seniorenorganisaties. Een apart hoofdstuk is gewijd aan oudere migranten.
Voor de bundel, klik hier>>
Dvd ‘Je ziet het pas als je het gelooft’
MOVISIE heeft een dvd ontwikkeld ter ondersteuning van gesprek en voorlichting over ouderenmishandeling. deze is binnen een deel van de groeperingen van oudere migranten met veel succes gebruikt.
Voor meer informatie en bestellingen, klik hier>>
Goed mentorschap
Soms komt het voor dat een oudere niet goed meer zelf voor zijn of haar zaken kan zorgen. Wat dan? Op de website Goed Vertegenwoordigd wordt u wegwijs gemaakt in zaken rond vertegenwoordiging door en voor familie.
Klik hier>>
Veilig Thuis: 0800-2000
Bij vermoeden van ouderenmishandeling kan gratis gebeld worden voor hulp en advies via 0800-2000. De nieuwe naam is Veilig Thuis. Het nummer is 24 uur per dag bereikbaar. Voor de folder van Veilig Thuis, klik hier>>