We weten het allemaal: er verandert veel in welzijn en zorg. Al die veranderingen hebben invloed op ons leven. Voor veel oudere migranten is het moeilijk om te overzien wat de gevolgen zijn en wat van hen verwacht wordt. Dat leidt tot onrust en onzekerheid.
Daarom is het NOOM in de periode 2015 t/m 2018 de samenwerking aangegaan met het landelijk programma Zorg Verandert. Met de grootscheepse veranderingen die plaats vonden in welzijn en zorg is het belangrijk dat mensen zicht krijgen op de betekenis daarvan in hun eigen leven. Hoe kun je zorg en ondersteuning regelen als je die nodig hebt? Wat kun je zelf of samen met je omgeving doen?
Zorg Verandert organiseerde gelegenheid voor mensen om hierover samen in gesprek te gaan. Iedereen kon hieraan deelnemen. Deelnemers wisselden ervaringen uit, kregen gelegenheid hun zorgen te formuleren en gaven elkaar tips voor passende oplossingen.
Vanaf de start van het project is de belangstelling vanuit de vrijwilligers, migrantenouderen en mantelzorgers enorm geweest. Het was positief dat zij zich actief wilden oriënteren op de nieuwe situatie in welzijn en zorg en zicht wilden krijgen op de omslag van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Tegelijk baarde de overweldigende interesse ook zorgen. Deze ging namelijk gepaard met een grote mate van onrust en ongerustheid over de veranderingen.
Het NOOM is enthousiast dat het programma Zorg Verandert ons de kans heeft geboden om in gesprek te gaan met de achterban. In 2,5 jaar tijd zijn tot september 2017, verspreid over het land, 428 informatieve bijeenkomsten en 242 dialoog/gespreksbijeenkomsten gehouden, waaraan respectievelijk ruim 14.500 en circa 2.700 migrantenouderen en mantelzorgers hebben deelgenomen. Daarmee hebben we een goed overzicht kunnen krijgen hoe de migrantenouderen en mantelzorgers de veranderingen in welzijn en zorg ervaren en van de zorgen en knelpunten die er leven. Tegelijk is de opbrengst van de bijeenkomsten veel breder dan alleen maar informatieoverdracht en uitwisseling. Maar liefst 220 vrijwilligers hebben de trainingen gevolgd. Een groot deel van hen heeft zich ingezet om de bijeenkomsten te organiseren en te begeleiden. Ook via spreekuren en individuele begeleiding hebben zij het bewustzijn op gang gebracht dat we als ouderen, rekening houdend met het veranderde zorglandschap en de grenzen aan de traditionele familiezorg, meer zelf moeten doen en binnen en buiten onze gemeenschappen samen nieuwe manieren moeten zoeken om naar elkaar om te zien. De lokale groepen en vrijwilligers vervullen hierin een onmisbare en inspirerende rol.
Over de signalen die we hebben opgehaald hebben we een brochure samengesteld. Deze betreffen met name welzijn en zorg, maar ook signalen rond wonen hebben ons bereikt. Ook beschrijven we de resultaten van de activiteiten van NOOM in de afgelopen 2,5 jaar binnen het landelijk programma Zorg Verandert.
Voor de brochure ‘Samenredzaam, de activiteiten, signalen en resultaten in het kader van Zorg Verandert, februari 2015 tot en met augustus 2017’, klik hier>>
Yvonne Heygele, projectleider Zorg Verandert voor NOOM, schreef een blog voor de Koepel van Adviesraden Sociaal Domein, getiteld: Samen-redzaamheid vraagt om bondgenoten, klik hier>>
Juni 2017
Terugkomdagen: Hoe staat het ervoor?
‘Echt onder de indruk van de deskundigheid!’. Dat was de conclusie van hoofdtrainer Margret Hintze van het programma Zorg Verandert na afloop van de terugkomdagen voor de gespreksbegeleiders van NOOM. De vrijwilligers kwamen op 12 april en 8 mei bij elkaar om de ervaringen te delen en vooruit te kijken naar mogelijke verdere ontwikkeling van de bijeenkomsten.
Tijdens de terugkomdagen wisselden de gespreksbegeleiders vele tips met elkaar uit. Ze vertelden elkaar op welke manier zij het gesprek openden en wat hun ervaringen waren in de vier opeenvolgende gespreksrondes in de dialoogaanpak. Opvallend was vooral hoe goed de vrijwilligers de groepen kennen waar ze mee werken en hoe goed ze kunnen inspelen op lastige situaties.
Hoe gaan we verder?
In het middagprogramma hebben we gekeken hoe we de gesprekken verder kunnen brengen. Voor de rest van 2017 is het onze taak om enerzijds nieuwe groepen en vooral ook nieuwe regio’s uit te nodigen om ook eens een dialoog- of gespreksbijeenkomst Zorg Verandert bij te wonen. Anderzijds gaan we proberen nieuwe vormen van dialoog uit te voeren. Daarbij valt te denken aan een dialoogbijeenkomst tussen ouderen en hun mantelzorgers, om zo samen over en weer wensen en verwachtingen te verkennen. Of een dialoogbijeenkomst tussen vrijwilligers uit organisaties van (oudere) migranten en professionals uit de wijk.
Een van de conclusies van de terugkomdagen is dat de overgang van informatiebijeenkomsten naar gespreksbijeenkomsten een logische en positieve stap is geweest. In groepen waar eerder voorlichting is gegeven over de veranderingen in de zorg ligt een basis om verder te praten met deelnemers en lukt het dan makkelijker om na te denken over de initiatieven die zij zelf, als individu of als groep, kunnen nemen.
Zorgelijk blijven overigens de signalen over het gebrek aan informatie in de groeperingen van oudere migranten, de zoektocht naar ondersteuning en de negatieve bevindingen daarbij. Het NOOM werkt aan een rapportage over de resultaten van onze bijdrage binnen Zorg Verandert tot nu toe. Daarin zal ruim aandacht worden gegeven aan de signalen die we ontvangen uit de bijeenkomsten.
December 2016
Onderling gesprek centraal in Zorg Verandert
Al verschillende malen hebben we in deze nieuwsbrief gerapporteerd over het enorme succes van ‘Zorg Verandert’. Binnen dit landelijke programma heeft NOOM sinds het voorjaar van 2015 inmiddels meer dan 420 informatieve bijeenkomsten verzorgd over de veranderingen in de zorg. De honger naar informatie was heel erg groot. Sinds enkele maanden zijn we bezig met de vervolgstap: gespreksbijeenkomsten waarin de eigen ervaringen van deelnemers centraal staan.
Gespreksbijeenkomsten
Er wordt gewerkt in kleine groepen, zodat er ruimte is voor ieders eigen verhaal. Samen ‘dromen’ de aanwezigen over hun ideale toekomst en bedenken welke stappen zij zelf kunnen zetten om deze dichterbij te brengen. Natuurlijk weten we dat er allerlei belemmeringen zijn en dat de toekomst nooit perfect zal zijn. Deze aanpak is een manier om eigen initiatief te stimuleren en te leren zien dat er (meerdere) keuzemogelijkheden zijn voor de toekomst.
Tot nu toe zijn er 78 gespreksbijeenkomsten georganiseerd door 17 organisaties voor 50 lokale groepen, met name in de grote steden Rotterdam en Den Haag, en daarbuiten in bijvoorbeeld Velsen Noord, Nijmegen, Hoofddorp, Tilburg en Arnhem. De meeste bijeenkomsten hebben plaatsgevonden bij Chinese, Turkse en Marokkaanse groepen. In andere groeperingen en regio’s worden voorbereidingen getroffen voor het houden van bijeenkomsten. In veel gevallen is er één enkele gespreksbijeenkomst gehouden. Bij andere groepen blijken vervolggesprekken wenselijk om in de richting van het doel te komen.
Samen-redzaamheid is investeren in de eigen netwerken
Plannen is iets dat hoort bij de samenleving van tegenwoordig. Eigen regie en zelfredzaamheid ziet de overheid graag bij de burger. Maar het is duidelijk dat niet iedere burger in staat is om mondig en monter de eigen beperkingen te compenseren en eigen wegen uit te zetten.
Het is een belangrijke taak voor NOOM om op te komen voor de ouderen in de achterban die niet mee kunnen komen met de eisen die gesteld worden. Het zou te mooi zijn om nu vast te stellen dat alle ouderen, en dus ook de oudere migranten (én andere kwetsbare groepen) volop mee kunnen doen in de zelfredzame participatiemaatschappij. Dat zouden we wel willen, maar de signalen dat dat nog zeker niet het geval is zijn sterk. Die willen we graag overbrengen aan de overheid.
Tegelijk nemen we graag onze rol om ouderen en mantelzorgers in de migrantenfamilies te stimuleren om na te denken over hun wensen voor nu en later. Daar zijn we al een aantal jaren mee bezig. Zorg Verandert biedt ons mogelijkheden om dat verder door te zetten. We spreken ook liever niet van zelfredzaamheid, maar van samen-redzaamheid. Een belangrijk onderdeel van de gesprekken gaat over wat je samen kunt doen: met wie kun je praten, wie kan je helpen, hoe kun jij een ander helpen, wat kunnen we in de groepen met en voor elkaar doen. Dat is investeren in versterking van de eigen netwerken, doorontwikkeling en borging van wat in gang gezet is.
December 2016
Signalen uit Zorg Verandert
Het is duidelijk: de bijeenkomsten over de veranderingen in welzijn en zorg maken veel los bij migrantenouderen en mantelzorgers. De begeleiders zijn enthousiast over de respons en geven aan dat ze erg blij zijn dat ze hun bijdrage mogen leveren. Vanuit de bijeenkomsten kunnen we zien dat de mensen langzaam gaan beseffen wat de veranderingen gaan betekenen en wat van ieder van ons verwacht wordt. Duidelijk is ook dat niet iedereen voldoende is toegerust is om hierin mee te kunnen gaan.
Terugkijkend op de gespreksbijeenkomsten en de laatste informatiebijeenkomsten die nu nog gaande zijn pikken wij de volgende signalen op. De citaten komen uit de verslagen van de begeleiders.
Gebrek aan informatie over de veranderingen
Opvallend en zorgelijk is het om te ervaren hoe weinig door de gemeenten geïnvesteerd wordt om groepen burgers die minder aangesloten zijn op de algemene informatiekanalen (zoals huis-aan-huisbladen, Nederlandse radio en tv, internet) te betrekken bij de veranderingen die gaande zijn. Dat geldt zeker voor oudere migranten die vaak het Nederlands niet voldoende machtig zijn, niet digitaal vaardig zijn en soms analfabeet zijn. In heel veel gevallen melden de begeleiders dat de aanwezigen nog (vrijwel) niets wisten van de ontwikkelingen op het gebied van welzijn en zorg. Naast informatie over de richting van de veranderingen (langer thuis blijven wonen, zelfredzaamheid, meer zelf betalen)
is behoefte aan informatie waar men terecht kan in de eigen omgeving.
Als gespreksbegeleidster was ik enigszins verbaasd dat er veel onbekendheid heerste. Dit omdat ik veronderstelde dat deze gemeente, een seniorvriendelijke stad, veel meer zou investeren in voorlichting aan diverse groepen. Een duidelijk signaal denk ik dat organisaties (welzijn en zorg, maar ook een platform van allochtone ouderen) niet iedereen bereikt. Ik had iets meer voorkennis verondersteld. Als die kennis er is, is dit gefragmenteerd. Regiotaxi is wel bekend, maar het Servicepunt weer niet.
Juli 2016
Voortgang Zorg Verandert
De veranderingen in welzijn en zorg houden de gemoederen in onze achterban sterk bezig. In het afgelopen jaar hebben we bijna 400(!) bijeenkomsten gehouden om ouderen, familieleden en vrijwilligers te laten zien welke veranderingen gaande zijn en wat dit voor ons betekent. Het was heel belangrijk dat opgeleide vrijwilligers uit de eigen groeperingen de informatie kwamen brengen op de plaatsen waar de ouderen bij elkaar komen. Het gaf gelegenheid aan de deelnemers om zich uit te spreken en vragen te stellen.
Nu gaan we een verdiepingsslag maken. Op een paar plaatsen zullen nog voorlichtingsbijeenkomsten gehouden worden. Voor de groepen waar al informatie gegeven is stelt Zorg Verandert ons in staat om gespreksbijeenkomsten te houden. Hierin staat het onderling gesprek centraal. Uitgangspunt vormen de eigen ervaringen van de deelnemers. Zij wisselen met elkaar hun zorgen, maar ook hun wensen uit over hun toekomst. Tevens bespreken ze wat ze nodig hebben om iets van die wensen (zelf en samen met anderen) te realiseren.
Praten over wensen voor de toekomst is niet makkelijk, zeker niet als je als oudere met allerlei problemen te maken hebt. Het zal een hele uitdaging zijn voor de gespreksbegeleiders om het onderlinge gesprek op gang te helpen, de ouderen te stimuleren om elkaar te bevragen en vooral ook om elkaar tips te geven. Dat zal wellicht niet in één bijeenkomst kunnen. Gelukkig bestaat de mogelijkheid om vervolgbijeenkomsten ter organiseren. Het doel van dit verdiepingstraject is te bereiken dat ouderen na de gespreksbijeenkomst(en) het gevoel hebben dat hun opties voor de toekomst zijn vergroot, dat ze mogelijkheden zien om keuzes te maken.
Om deze vervolgstap te maken worden voor de vrijwilligers speciale trainingen gespreksbegeleiding gegeven door Zorg Verandert en NOOM. De eerste training in Rotterdam heeft al plaatsgevonden op 29 juni. Daar is met elkaar flink geoefend en gebrainstormd hoe een gesprek bij de eigen groep gevoerd kan worden. De deelnemers konden bijvoorbeeld het verschil voelen tussen met elkaar in discussie gaan of in dialoog.
Een andere oefening ging over vragen stellen: Stel elkaar eerst een makkelijke vraag, stel elkaar daarna een moeilijke vraag. Wat merk je als vragensteller? En hoe is het om de vragen te beantwoorden? Hoeveel geef je van jezelf? Belangrijke conclusie: wat voor jou misschien een makkelijke vraag is, kan voor een ander raken aan iets wat pijnlijk of erg persoonlijk is. Vragen stellen doe je dan ook met aandacht en zorg.
Uitwisselen en brainstormen in kleine groepjes tijdens de training voor gespreksbegeleiding
Gewapend met dit soort gespreksvaardigheden startte het middagprogramma. Hierin doorliepen de aanwezigen de verschillende fasen in een dialooggesprek. In groepjes was iets voorbereid en de rest van de groep deed mee als deelnemer. Ook hier bleek weer de grote deskundigheid van de NOOM-vrijwilligers. Ze gaven elkaar tips hoe het gesprek geopend zou kunnen worden (‘Waar denk je aan bij ‘zorgen’?’). Creatief werd een rollenspel gedaan om ouderen uit te nodigen te praten over hun wensen voor de toekomst.
In september worden nog drie regionale trainingen gespreksbegeleiding georganiseerd voor vrijwilligers die al informatiebijeenkomsten Zorg Verandert hebben gegeven.
Naast deze training heeft Zorg Verandert de NOOM-vrijwilligers in juni ook de mogelijkheid geboden om kennis te maken met de workshop ‘Welke stap zet jij?’. Tijdens deze kennismakingsbijeenkomsten bleek dat de aanpak voor een deel van de groepen geschikt kan zijn, zeker als deze gegeven wordt als onderdeel van een reeks van meerdere gespreksbijeenkomsten. Deze workshop wordt gegeven door begeleiders vanuit Zorg Verandert. Na de zomer zullen we hierover de gespreksbegeleiders verder berichten.
Teken (of schrijf) je wensen voor de toekomst in de workshop ‘Welke stap zet jij?’
Maart 2016
Brede opbrengst Zorg Verandert
Al eerder hebben wij geschreven over het enorme succes van de bijeenkomsten Zorg Verandert. Met trots, omdat zoveel vrijwilligers actief aan de slag zijn in het land om de ouderen en mantelzorgers in hun achterban te informeren over de veranderingen die plaatsvinden in welzijn en zorg. Maar we zien het tegelijkertijd met bezorgdheid aan, omdat het zichtbaar maakt hoe groot de achterstand in informatie is bij de oudere migranten en hoe enorm de behoefte is om hierin meegenomen te worden.
In 2015 zijn sinds juni 165 bijeenkomsten georganiseerd. In de eerste drie maanden van 2016 kwamen daar nog eens 133 bijeenkomsten bij. Minimaal 8.000 ouderen en mantelzorgers hebben hieraan meegedaan. Een deel van hen heeft daarnaast een of twee vervolgbijeenkomsten bijgewoond.
Meer dan voorlichting alleen
In dit artikel willen we u een klein inkijkje geven wat de bijeenkomsten Zorg Verandert betekenen voor de oudere migranten én voor hun organisaties. Ook willen we graag laten zien dat de opbrengst veel verder gaat dan louter het geven van informatie.
Bouchaib Saadane, voorzitter van het NOOM, benadrukt keer op keer hoe nodig het is dat de oudere migranten in de vorm van bijeenkomsten de informatie krijgen die ze nodig hebben: ‘De achterstand in alle migrantengemeenschappen is aanzienlijk. Heel vaak horen we – in gesprek met de mensen – dat ze niets of maar heel weinig weten van de ontwikkelingen die gaande zijn. Wel merken de mensen dat de eigen bijdragen hoger worden en toegezegde ondersteuning naar beneden gaat. Wij kunnen uitleggen waarom dat gebeurt. Deelnemers de gelegenheid geven om hun zorgen te uiten en vragen te stellen, vanuit hun eigen situatie. Dat is hard nodig, want de communicatie vanuit de rijksoverheid en de gemeenten bereikt onze groepen nauwelijks. Onze organisaties vormen een schakel, die steeds belangrijker wordt.’
Aansluiten in plaats van uitsluiten
Yvonne Heygele, projectleider bij het NOOM voor Zorg Verandert, vult hierop aan: ‘Als projectleider zorg ik ervoor dat ik regelmatig ook zelf voor de groepen sta. Dan weet ik hoe mensen reageren, wat hun vragen zijn. Mij valt op dat veel migrantenouderen en hun familieleden erg ongerust en ook boos zijn over de veranderingen. Vaak ervaren zij de verminderde zorg en afwijzing bij een ondersteuningsvraag als uitsluiting. Zelf probeer ik in een bijeenkomst ruimte te geven om deze gevoelens te uiten. Vaak zijn de voorbeelden die ze geven echt schrijnend. Pas daarna kan ik aangeven dat zij niet de enigen zijn die hiermee geconfronteerd worden. Ik vind het zeer alarmerend dat onze mensen zich zo uitgesloten voelen.’
‘Wat wij doen in de bijeenkomsten is mensen weer laten aansluiten op de grote maatschappelijke ontwikkelingen. Door hen te informeren en persoonlijk te betrekken, en aandacht te geven aan hen als specifieke groep, helpen we de migrantenouderen zichzelf in die ontwikkelingen te plaatsen – samen met andere groepen in de samenleving. We laten hen zich weer onderdeel voelen van het geheel in plaats van zich uitgesloten te voelen. Het is dringend noodzakelijk dat we onze groepen aangesloten houden en het groeiende isolement een halt toeroepen. Daar is meer voor nodig dan dit. Maar wij leveren absoluut een essentiële bijdrage waar overheden en andere organisaties de migrantennouderen niet weten te bereiken.’
December 2015
Enorme belangstelling voor Zorg Verandert
Ongelooflijk hoog is de interesse om mee te doen aan het programma Zorg Verandert. In totaal zijn in het voor- en najaar 215 (!!) vrijwilligers uit de organisaties van oudere migranten opgeleid. Velen van hen zijn inmiddels van start gegaan om voorlichting te geven over de veranderingen in de zorg. Aansluitend stimuleren zij ouderen, mantelzorgers en vrijwilligers om met elkaar in gesprek te gaan over de betekenis van deze veranderingen in hun leven. Al circa 120 bijeenkomsten zijn uitgevoerd, met name in de grote steden maar ook in veel kleinere gemeenten door het land.
De bijeenkomsten kunnen doorgaan in 2016. Dan zal ook gewerkt gaan worden aan verdere verdieping. Grote nadruk zal liggen op het stimuleren van de voorbereiding op ‘de oude dag’ en het samen zoeken naar passende oplossingen bij vragen om ondersteuning. Ook zal nog meer aandacht besteed gaan worden aan het formuleren van eigen wensen, het oefenen met een keukentafelgesprek, of het bespreekbaar maken van de taakverdeling tussen mantelzorgers onderling.
December 2015
Signalen uit Zorg Verandert
De belangstelling voor de bijeenkomsten Zorg Verandert is natuurlijk een heel positief gegeven. Het maakt zichtbaar hoeveel groepen oudere migranten actief zijn en dat zij ook mee willen doen aan de veranderingen om hen heen. Het NOOM is een beetje beduusd van het succes. We realiseren ons ook dat deze overweldigende respons de weerspiegeling is van de grote zorgen die leven bij de oudere migranten en hun mantelzorgers.
Uit de verslagen van de bijeenkomsten die we binnen krijgen lezen we een aantal signalen:
- Veel migrantenouderen weten niets of maar heel weinig over de veranderingen in de zorg.
- De ongerustheid en onzekerheid bij onze ouderen is groot. Hoe kan dit toch gebeuren in Nederland? Hier is alles toch goed georganiseerd?.
- Er wordt veel gesproken over de steeds hogere kosten voor de zorg. Veel migrantenouderen hebben een zeer smalle beurs. Verhoging van de zorgpremie en eigen bijdragen maken hen bang voor de toekomst.
- Er is gebrek aan kennis over eigen bijdragen. Omdat men er geen zicht op heeft ziet men af van hulp of gaat men maar niet meer naar de dagopvang. Ook bezoek aan de huisarts wordt uit- of afgesteld.
- Jarenlang is binnen de migrantengemeenschap de zorg in familiekring gegeven. Net nu daar enige verandering in begon te komen en men in het belang van de ouderen zelf makkelijker bereid werd om professionele hulp van buitenaf te aanvaarden wordt de toegang tot professionele zorg moeilijker. We hebben toch altijd hard gewerkt! We hebben altijd alles zelf opgelost. En nu we eindelijk om hulp vragen krijgen we de deur niet open….
- Ook bij mantelzorgers is daardoor veel ongerustheid. In de bijeenkomsten spreken zij vaak over de vraag hoe alles geregeld moet worden als henzelf iets overkomt. Sommige mantelzorgers spraken ook hun bezorgdheid uit omdat zij een groter beroep op hen verwachten en zij niet nóg meer zorg kunnen leveren.
- Oudere migranten kunnen de weg naar passende ondersteuning vaak niet vinden. De informatie van de gemeenten, die vaak loopt via websites en huis-aan-huisbladen, bereikt hen niet of nauwelijks. Omdat ze niet weten waar ze nu terecht kunnen worden ze angstig en onzeker.
- Regelmatig horen we verhalen dat ouderen niet voorbij het Wmo-loket komen. Daar wordt hen meegedeeld dat ze niet in aanmerking komen voor ondersteuning en dat ze niet eens in staat gesteld worden om een aanvraag in te dienen.
- Ook komen er berichten over onbegrip, zelfs onheuse bejegening, aan het loket en in de keukentafelgesprekken. Een voorbeeld: Dan had u 30 jaar geleden maar Nederlands moeten leren!
- Migrantenouderen geven dan vaak de moed op en zien af van het zoeken naar hulp met alle gevolgen vandien voor de overbelasting van de familie.
- Er wordt veelvuldig aangegeven dat de huishoudelijke hulp is verminderd. Doorgaans heeft hier geen herindicatie-gesprek plaatsgevoinden, maar is het ‘gewoon’ meegedeeld door de zorginstelling.
- De ouderen hebben geen idee hoe belangrijk het keukentafelgesprek is.
- De onafhankelijke cliëntondersteuning is vrijwel geheel onbekend. Het is belangrijk dat we hierover spreken in de bijeenkomsten zodat de mensen weten dat ze hier recht op hebben. Tegelijk is het vaak moeilijk aan te geven hoe zij cliëntondersteuning kunnen krijgen. Slechts in een aantal gemeenten wordt cliëntondersteuning actief aangeboden.
- De sleutelfiguren, de ‘stille’ krachten die op zoveel plaatsen in het land migrantenouderen helpen bij het aanvragen en regelen van ondersteuning dreigen uitgeput en moedeloos te worden van de zoektocht naar passende zorg en de soms categorische weigering van gemeenten om extra aandacht te besteden aan de kwetsbaarheid van oudere migranten.
- Er zijn veel vragen over de zorgverzekering.
Het is duidelijk dat op dit moment de voorlichting over de veranderingen in de zorg in een grote behoefte voorziet. Aan de hand van de voorlichting kan dan ook een gesprek op gang komen over de ervaringen en signalen, maar ook over nieuwe mogelijkheden die er wellicht zijn te vinden. De rol van de organisaties van oudere migranten en hun vrijwilligers worden steeds belangrijker. Het zou goed zijn als gemeenten daar oog voor ontwikkelen. Hier zit een bron van eigen kracht, die facilitering verdient. We zijn ervan overtuigd dat eigen ontmoetings- en dagopvangprojecten, en ook spreekuren en voorlichtings- en gespreksbijeenkomsten over allerlei thema’s veel ernstiger zorgvragen kan voorkomen.
Juni 2015
‘Het is bekend dat veel migrantenouderen erg ongerust zijn over de bezuinigingen en de grote beleidsveranderingen in Nederland. De enorme belangstelling voor de trainingen die het NOOM organiseert binnen het programma Zorg Verandert geeft wel aan hoe groot de behoefte is om greep te krijgen op de ontwikkelingen’, aldus Freddy May, coördinator van het NOOM. ‘We mogen trots zijn dat zoveel vrijwilligers mee willen doen en klaarstaan om de ouderen in hun eigen gemeenschap te informeren en de weg te wijzen!’.
Maar liefst 96 (!) vrijwilligers zijn in een periode van drie weken opgeleid om voorlichting te geven over de veranderingen in welzijn en zorg en het gesprek in de groepen op gang te helpen over de betekenis hiervan voor oudere migranten. De belangstelling was overweldigend: circa 60 mensen staan nog op de wachtlijst. Zij kunnen in september meedoen aan de extra trainingen die we in gaan plannen. Zo kunnen we door het hele land zoveel mogelijk ouderen en mantelzorgers uit de achterban van dienst zijn.
De training bood een fors programma. Veel zelf oplossen, zoals de overheid wil: de migrantenfamilies zijn niet anders gewend. Maar hoe vinden zij ondersteuning als het echt niet meer gaat en externe hulp noodzakelijk wordt? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de ondersteuning dan ook past bij wat ze nodig hebben?
In de training lag veel nadruk op het overbrengen van informatie. Het keukentafelgesprek nam daarbij een centrale plaats in. Ouderen zullen vaak in eerste instantie bij de gemeente aankloppen voor hulp. Wat moeten zij weten over het keukentafelgesprek? Het klinkt ‘gezellig’, maar het is wel een onderzoek dat bepaalt of je wel of niet ondersteuning krijgt. Het is vaak moeilijk om een vreemde te vertellen wat je nodig hebt. En het wordt nog moeilijker als je het gevoel hebt dat je niet begrepen wordt. Uit de verhalen van de vrijwilligers tijdens de training werd wel duidelijk dat het allemaal niet soepel loopt. Naast de aanloopmoeilijkheden waar iedereen mee te maken heeft, worden migrantenfamilies regelmatig geconfronteerd met negatieve bejegening door Wmo-medewerkers. Er is vaak geen gehoor voor culturele barrières en taalproblemen, die participatie ernstig bemoeilijken.
De voorlichters / gespreksbegeleiders werden niet alleen voorbereid op het geven van goede en bruikbare informatie, maar ook op hun taak om een gesprek op gang te helpen naar aanleiding van die informatie. In onderling gesprek kunnen ouderen en mantelzorgers de informatie verwerken, ervaringen uitwisselen en elkaar versterken. Ze leerden hoe ze deelnemers (ook ouderen!) kunnen stimuleren om zelf na te denken, elkaar tips te geven en te komen tot passende oplossingen. Kernwoorden waren: geen discussie, maar gesprek; respect voor ieders ervaring; luisteren met belangstelling; vragen stellen in plaats van meningen poneren.
Een informatieve training op het juiste moment!
Niet dippen (‘denken in problemen’), maar dimmen (‘denken in mogelijkheden’). Dat is wat ik meeneem naar huis.
Het verschil tussen discussie en gesprek was voor mij een eye-opener.
Veel deelnemers gingen na de training naar huis met een hoofd vol informatie en een duidelijk idee waar en hoe ze een bijeenkomst willen gaan houden. Natuurlijk vergt dat nog de nodige voorbereidingen. Maar er is een sterke basis meegegeven.
Het NOOM bedankt speciaal de organisaties Chun Pah in Rotterdam, El Islaah in Eindhoven en CABO Amsterdam voor de gastvrije ontvangst.
Mei 2015
Themadag Zorg Verandert
De zaal was bijna te klein in het Van der Valk Hotel in Breukelen. Zóveel deelnemers kwamen af op de themadag over de veranderingen in de zorg op 12 mei 2015. Ruim 75 actieve vrijwilligers maakten kennis met het programma Zorg Verandert en lieten zich informeren over de belangrijkste aspecten rond de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz).
Opvallend was de honger naar informatie: iedereen is ervan doordrongen dat de veranderingen grote invloed hebben en veel vragen oproepen bij de achterban.
Cor Langedijk, programmaleider, introduceerde het programma Zorg Verandert. Hierin werken vele cliëntenorganisaties, waaronder nu ook het NOOM, samen om in de samenleving mensen bewust te maken wat de veranderingen voor hen betekenen. De veranderingen zijn een feit. We zullen veel meer zelf moeten doen. De verzorgingsstaat gaat definitief over naar een participatiemaatschappij. Belangrijke doelstellingen van Zorg Verandert zijn om mensen te helpen grip te houden op hun eigen situatie en hen te stimuleren om met elkaar passende oplossingen te bedenken.
Jeanny Vreeswijk-Manusiwa, coördinator van de Landelijke Stuurgroep Molukse Ouderen nam de deelnemers zeer deskundig en duidelijk mee door de belangrijkste ontwikkelingen. Jeanny: ‘We zitten in een rare situatie. In de migrantengemeenschappen hebben we altijd alles zelf opgelost. We zorgden zelf voor onze ouderen. Eindelijk waren we zover dat we wilden onderzoeken of we hulp van buitenaf konden combineren met onze eigen familiezorg. En nu zegt de overheid dat we weer meer zelf moeten doen. Dat kunnen we wel. Maar we gaan daar soms wel veel te ver in. Daarom is deze informatie zo belangrijk!’. In de presentatie wees Jeanny onder andere op het Modulair Pakket Thuis als goede mogelijkheid om de eigen familiezorg te kunnen combineren met passende professionele hulp.
In werkgroepjes werd vervolgens gewerkt aan adviezen voor de inhoud van de informatie en de aanpak van de voorlichtings- en gespreksbijeenkomsten.
In het middagprogramma vonden drie verschillende workshops plaats. Hans Schellekens (trainer familiezorg van het NOOM) ging samen met Bouchaib Saadane (voorzitter NOOM en de Marokkaanse Ouderen Bond In Nederland), en Ruthmila Cicilia (Stichting Zorgcocon) in op het keukentafelgesprek als onderdeel van de aanvraagprocedure voor ondersteuning via de gemeente (Wmo). Deze term heeft al zoveel misverstanden opgeroepen dat er nu een nieuwe naam voor is bedacht: het ‘persoonlijk gesprek’. In de workshop werd sterk benadrukt dat ouderen zich goed moeten voorbereiden op dit gesprek, het gesprek niet alleen moeten voeren en dat ze vooral serieus moeten vertellen waar de problemen zitten. De deelnemers formuleerden samen een hele reeks adviezen.
Marieke Pette (Verenigd Bonden Overleg Brabant, VBOB) en Ludwina van der Mijden (vrijwillig cliëntondersteuner) bespraken in hun workshop het belang van onafhankelijke cliëntondersteuning. Gemeenten moeten deze aanbieden aan iedereen die een vraag om ondersteuning heeft. Zorgvragers mogen ook zelf iemand daarvoor vragen. Het is goed om een betrokken familielid mee te nemen. Maar daarnaast kan het heel steunend zijn om iemand erbij te vragen die opgeleid is en ervaring heeft om samen met de oudere cliënt mee te kijken. VBOB is een opleiding gestart voor eigen cliëntondersteuners. Marieke en Ludwina lieten zien wat dat inhoudt. Conclusie van de deelnemers: beslist een taak voor NOOM om te onderzoeken of ook de organisaties van oudere migranten eigen cliëntondersteuners kunnen opleiden. Van verschillende kanten, o.a. vanuit VBOB en Netwerk Oudere Migranten Brabant (NOMB) werd direct ondersteuning hierbij toegezegd.
Naast deze 2 workshops konden deelnemers in drie groepen meedoen aan een dialooggesprek onder leiding van trainers van Zorg Verandert: Margina van Ommeren, Cor Langedijk, Marca Meijer, Dîde ?örman, Jeanet Kraay en Gonnie Tafuni. Zo konden ze zelf ervaren hoe het is om een gelegenheid te scheppen waarin mensen met elkaar in gesprek kunnen gaan over zaken waar ze tegenaan lopen en daar samen passende oplossingen voor bedenken. Het was een ‘eerste proeverij’ om kennis te maken met deze manier van werken. Een veelgehoorde reactie: ‘Als het gaat om ervaringen uitwisselen, dat doen we al heel vaak. Dus dat kunnen we ook goed koppelen aan een bijeenkomst met voorlichting over de veranderingen in de zorg’. Het dialooggesprek werkt ter ondersteuning van de bewustwording van de eigen verantwoordelijkheid.
De themadag was beslist een groot succes, door de opkomst alleen al. De sfeer was zeer goed, op zijn tijd kon er gelachen worden. Maar vooral is er heel hard gewerkt. Deelnemers hebben de informatie ‘opgeslorpt’, en hebben ook enorm veel input teruggegeven voor de verdere invulling van de trainingen en de bijeenkomsten Zorg Verandert!
Informatie over de veranderingen in de zorg
Algemeen
Folder Ministerie van VWS over de veranderingen in de zorg, klik hier>>
Wet maatschappelijke ondersteuning
Procedure aanvraag in het kader van Wmo, klik hier>>
Tips keukentafelgesprek, klik hier>>
Wet langdurige zorg
Procedure aanvraag Wlz, klik hier>>
Misverstanden Wlz, klik hier>>