Downloads derden – Netwerk Noom

PUBLICATIES EN PRODUCTEN VAN DERDEN OVER OUDERE MIGRANTEN

2020

Eigen etage voor migranten in verpleeghuis is geen teken van mislukte integratie
Mensen met een niet-westerse achtergrond zoals Turken en Syriërs krijgen een eigen etage in de nieuwbouw van verpleeghuis Het Woolde in Hengelo. Zorginstelling CarintReggeland (CRG) maakt daar ruimte voor. Daarmee komt een droom uit voor veel migrantenfamilies die te maken krijgen met alzheimer. Er is een grote behoefte aan deze vorm van verpleegzorg aan met name dementerende migranten-ouderen. Als zij alzheimer krijgen, vallen ze terug op hun kindertijd in hun vaderland. Ze raken de Nederlandse taal en gewoonten kwijt, en daarmee hun gevoel.
Het zorgteam bestaat uit mensen met een gemengde culturele achtergrond. Zowel moslims en moslima’s als christenen die capabel zijn in de zorgverlening, en die antwoord kunnen geven op geloofsvragen en kennis hebben van de gebruiken en rituelen van diverse religies. Turkse psychologen staan straks ter beschikking van het team.
Volgens Gökhan Celik, bestuurder van de thuiszorginstelling Zorgadvies Twentes is het inrichten van een eigen etage voor migranten geen teken dat de integratie mislukt is: “Het is geen integratieprobleem. Wie dementeert, valt terug op zijn kindertijd, z’n cultuur en moedertaal. Dat overkomt ook elke Nederlander. De zorg in Nederland is daar voor Turken en Marokkanen duidelijk niet op voorbereid.” Dat leidt tot schrijnende situaties.
Lees het volledige artikel op de website van Tubantia.

Een lerend netwerk voor cultuursensitieve ouderenzorg
In het project ‘Gezond ouder worden in twee werelden’ werken verschillende partners in Overijssel samen aan initiatieven voor migrantenouderen op het gebied van wonen, welzijn en zorg.
Deze initiatieven dragen bij aan het verbeteren van de gezondheid en het welbevinden van migrantenouderen.
In een interview op de projectwebsite spreken Ronald Uittenbroek, opleidingsmanager Verpleegkunde aan Hogeschool Windesheim en senior onderzoeker bij ProMemo, en Diana Codfried, adviseur cultuur-sensitieve zorg bij de gemeente Zwolle over het netwerk van bestuurders en het netwerk van professionals en cultuur-sensitieve zorg: een lerend netwerk van professionals dat als doel heeft cultuursensitieve ouderenzorg in Zwolle in gang te zetten.
Diana Codfried: “de bestuurders zijn in staat om beleid en visie aan te passen aan dat wat echt nodig is. De professionals staan dichter bij de cliënten en kunnen daardoor het beste vertellen wat nodig is. Persoonlijk vind ik die verbinding tussen de beide netwerken heel belangrijk. Daarmee kun je daadwerkelijk veranderingen aanbrengen in cultuursensitieve zorg.
Over het belang van cultuursensitieve zorg zegt Diana: ‘’Het is een expliciete vorm van persoonsgerichte zorg. Maar daarbij mis je nog de culturele factor. En als je geen begrip hebt voor de afkomst of het verleden van iemand, dan loop je elkaar mis. Ik heb een mooi voorbeeld daarbij: er was een mevrouw van Surinaamse afkomst met dementie in een verzorgingshuis, en zij wilde niet ontbijten. Een verpleegkundige met een Surinaamse achtergrond vroeg toen of mevrouws tanden wel gepoetst werden voor het ontbijt. Dat bleek niet het geval. Terwijl in tropische landen, waar hygiëne van belang is, veel mensen echt niet gaan ontbijten zonder eerst hun tanden te poetsen. Dat was de reden dat deze mevrouw niet wilde ontbijten. Zijzelf kon dat niet uitleggen. Maar dit kleine voorbeeld kan grote gevolgen hebben. Daarmee zeg ik niet dat je alles moet weten van elke cultuur, maar je moet wel beseffen dat het niet altijd zo is zoals het in jouw eigen referentiekader is.’’
Lees het volledige artikel op de website in 2 werelden

Familienetwerken van niet-westerse oudere migranten
In het Jaarrapport Integratie 2020 besteedt het CBS aandacht aan Familienetwerken van niet-westerse oudere migranten. Aan de hand van twee verdiepingsstudies wordt gezocht naar antwoorden op vragen als: hebben ouderen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Antilliaanse achtergrond vaker een vangnet van kinderen in de buurt dan ouderen met een Nederlandse achtergrond? Wie hebben vooral zo’n vangnet? En zijn dat ook degenen die deze het hardst nodig hebben?

Omvang en groei
De Nederlandse bevolking vergrijst niet alleen, zij ‘verkleurt’ ook: de groep ouderen met een migratieachtergrond is in de laatste dertig jaar bijna verdrievoudigd (figuur 9.2.1). In 1990 hadden 298 duizend ouderen een migratieachtergrond, 9 procent van alle 55‑plussers, inmiddels zijn dat er 875 duizend (15 procent). Ook van toekomstige ouderen met een migratieachtergrond is niet te verwachten dat zij massaal terugkeren naar hun geboorteland (of dat van hun ouders); de omvang van deze groep zal dus verder toenemen. Volgens de meest recente bevolkingsprognose hebben in 2050 zo’n 1,8 miljoen ouderen een migratieachtergrond, wat neerkomt op 26 procent van alle 55‑plussers.
336 duizend ouderen hebben een niet-westerse achtergrond. De vier grootste groepen in Nederland met een niet-westerse achtergrond zijn mensen met een Surinaamse (88 duizend), Turkse (56 duizend), Marokkaanse (53 duizend), of Antilliaanse achtergrond (26 duizend) (figuur 9.2.2b). De samenstelling van de groep ‘overig niet-westers’ is zeer divers. De grootste groepen zijn mensen met een Chinese (15 duizend), Iraakse (9 duizend), Iraanse (8 duizend), Afghaanse (6 duizend) en Syrische achtergrond (6 duizend). In 2050 zal naar verwachting de niet-westerse groep ouderen groter zijn dan de westerse groep: 1 100 duizend tegenover 737 duizend 55‑plussers.

Geografische spreiding
Er is een duidelijk verschil in de ruimtelijke spreiding tussen ouderen uit de vier grootste niet-westerse groepen en hun in Nederland geboren leeftijdsgenoten (figuren 9.4.1 en 9.4.2). Terwijl ouderen met een Nederlandse achtergrond redelijk verspreid wonen over Nederland, wonen ouderen met een niet-westerse achtergrond duidelijk vaker in de grotere steden. Vooral de kleine landelijke gemeenten, in het bijzonder in Groningen, Friesland en Drenthe en Zeeland zijn bij deze groep weinig in trek. Niet minder dan 87 procent van de ouderen met een niet-westerse achtergrond woont in een (zeer) sterk stedelijke gemeente, tegenover 47 procent van de ouderen met een Nederlandse achtergrond. Ouderen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Antilliaanse achtergrond wonen geconcentreerder dan Nederlandse ouderen: in 29 gemeenten woont driekwart van de ouderen met een van deze niet-westerse achtergronden, terwijl 172 gemeenten driekwart van de ouderen met een Nederlandse achtergrond herbergen.
De groep ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond zal volgens het CBS in de nabije toekomst sterk in omvang toenemen en verdient daarom aandacht. Zij wonen overwegend in grote gemeenten waardoor vraagstukken rondom zelfredzaamheid en mantelzorg vooral stedelijke vraagstukken zijn.

Huishoudenssituatie
Uit een eerste verdiepingsstudie blijkt dat de huishoudenssituatie van de Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse ouderen van de eerste generatie sterk verschilt met die van ouderen met een Nederlandse achtergrond. Gedeeltelijk wordt dit veroorzaakt door verschillen in leeftijd en andere kenmerken. Ook zijn er duidelijke verschillen in de huishoudenssituatie te zien tussen de vier grootste niet-westerse groepen. Turkse en Marokkaanse ouderen wonen minder vaak alleen dan in Nederland geboren ouderen: 19 tegenover 25 procent. Van alle onderscheiden groepen wonen zij het meest in gezinsverband, waarbij er wel verschil is in de gezinssamenstelling van ouderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond; Marokkaanse ouderen wonen vaker samen met hun partner en kinderen (39 procent) dan alleen met hun partner (32 procent), terwijl het omgekeerde het geval is voor Turkse ouderen (respectievelijk 28 en 38 procent). Ouderen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond wonen daarentegen het vaakst alleen. Bijna 40 procent van de Surinaamse ouderen woont alleen en van de Antilliaanse ouderen zelfs 45 procent. Ook alleenstaand ouderschap komt onder Surinaamse en Antilliaanse ouderen verhoudingsgewijs vaak voor (respectievelijk 10 en 9 procent), waardoor niet meer dan zo’n 4 op de 10 met een partner woont. Ten opzichte van de andere groepen behoort een hoog aantal Turkse ouderen (8 procent) tot een ‘overig huishouden’ en een verwaarloosbaar klein aantal Turkse en Marokkaanse ouderen (nog geen 1 procent) woont in een institutioneel huishouden, zoals een verpleeghuis.

Ondersteuning door kinderen
In een tweede verdiepingsstudie wordt onder meer gezocht naar het antwoord op de vraag hoe dichtbij kinderen bij hun ouders wonen wanneer ze het ouderlijk huis hebben verlaten. Een relevante vraag, want hoe groter de afstand tot hun kinderen, des te minder onderling contact en ontvangen zorg en praktische steun.
Het ouderenbeleid is erop gericht om ook kwetsbare ouderen zo lang mogelijk zelfredzaam te laten zijn in de thuissituatie. Aanvullend op de eigen mogelijkheden moeten ouderen eerst steun in de eigen sociale omgeving zoeken, om pas daarna een beroep te doen op zorg- en welzijnsvoorzieningen. Inzet van het eigen sociale netwerk kan gaan om hulp door vrienden en buren, maar de meeste mantelzorg wordt geboden door partner en kinderen. Voor wat betreft mogelijke mantelzorg door de partner lijken Surinaamse en Antilliaanse ouderen kwetsbaarder: zij zijn vaker alleenstaand dan ouderen met een Nederlandse achtergrond. Onder Turkse en Marokkaanse ouderen is het aandeel alleenstaanden juist wat kleiner. Wat betreft ‘beschikbaarheid’ van kinderen, lijken vooral de Turkse en Marokkaanse ouderen gunstig af te steken bij ouderen met een Nederlandse achtergrond, zo laten onze twee verdiepingsstudies zien. Zij zijn minder vaak kinderloos dan ouderen met een Nederlandse achtergrond, en zelfstandig wonende Turkse en Marokkaanse ouderen delen vaker de woning met een of meer kinderen dan ouderen met een Nederlandse achtergrond. Ook Surinaamse en Antilliaanse ouderen wonen vaker samen met hun kinderen dan ouderen met een Nederlandse achtergrond, zij het beduidend minder vaak dan hun Turkse en Marokkaanse leeftijdsgenoten. Van de ouderen zonder samenwonende kinderen is de afstand in kilometers tot deze kinderen veruit het kleinst bij Turkse en Marokkaanse ouderen en het grootst bij Antilliaanse ouderen. Antillianen hebben minder vaak een kind in de buurt wonen dan ouderen met een Nederlandse achtergrond, bovendien zijn ze vaker kinderloos. Surinaamse ouderen nemen een tussenpositie in en zijn vergelijkbaar met ouderen met een Nederlandse achtergrond. Voor het geven van hulp is dichtbij elkaar wonen cruciaal.

Bij de voor Turkse en Marokkaanse ouderen ruime beschikbaarheid van kinderen in en dichtbij huis, dienen wel twee kanttekeningen te worden geplaatst. Ten eerste, fysieke nabijheid staat niet noodzakelijk gelijk aan emotionele nabijheid. Recent onderzoek heeft laten zien dat ouderen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond weliswaar meer contact hebben met hun kinderen, maar dat neemt niet weg dat zij eenzamer zijn dan hun in Nederland geboren leeftijdsgenoten (van Tilburg & Fokkema, 2018). Ten tweede, er zijn steeds meer aanwijzingen dat de centrale mantelzorger van ouderen met een migratieachtergrond (vaak een schoondochter) vaak zwaar- of overbelast is.
Lees het volledige artikel in het Jaarrapport integratie 2020

Teamleider Yuk-Lin over werken met Chinese ouderen

Op de website van Maatschappelijk Ondersteuningsbureau (MOB) staat een interview met Yuk-Lin, teamleider bij woonzorgcentrum De Boomgaard, speciaal opgericht voor Chinese ouderen, in Rotterdam.

Aan de orde komen onder meer haar inzet voor Chinese ouderen, haar motivatie om in de zorg te werken, de diversiteit binnen de Chinese gemeenschap en het belang en de voordelen van een cultuursensitieve aanpak.

Videoboodschap AMAN ter gelegenheid van de dag van de Mantelzorg
10 november was het de dag van de mantelzorg! Nederland telt 4,4 miljoen mantelzorgers en zij zijn onmisbaar voor de zorg.
In samenwerking met Assmaa Kammite (psycholoog), Siham Bouchareb (arts), Nabahat El-Mobarik (fysiotherapeut), Mariam Chrifou (ergotherapeut), Hanifa Achahbar (ergotherapeut) Abdelaziz Lourizen (video content creator) is een videoboodschap opgenomen om alle mantelzorgers te bedanken voor hun mooie werk en om ze een hart onder de riem te steken. Mantelzorgers, wij zien jullie! De video is mede mogelijk gemaakt door Occupational Therapy Association of Morocco (OTAM), Kammite Psychologie, Fysiotherapie Make a Start, Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten (NOOM) en Mantelzorg NL.

Rotterdamse aanpak migrantenouderen met vergeetachtigheid of dementie
Thuiswonende migrantenouderen met vergeetachtigheid of dementie zijn meestal niet goed in beeld bij zorg- en welzijnsorganisaties. Hoe komen zij beter en eerder in beeld? En welke wensen en behoeften hebben deze ouderen en hun familie? In de Rotterdamse wijken Feijenoord en Delfshaven richt een tweejarig project zich op het beter bereiken én ondersteunen van deze doelgroep. Movisie gaat in gesprek met projectleider Marina Jonkers (Hogeschool Rotterdam Kenniscentrum Zorginnovatie) en zorgprofessional Ruthmila Cicilia (lid van het kernteam) over dit project.
Lees het artikel op de website van Movisie

Positie Turkse en Marokkaanse ouderen in Amsterdam
Een interessant onderzoek van Emcemo en HTIB naar de positie van Turkse en Marokkaanse ouderen in Amsterdam laat zien hoeveel er nog moet gebeuren om de positie van deze ouderen (en andere migrantenouderen) te verbeteren.
Het besef over de urgentie om armoede en gezondheidsachterstanden aan te pakken groeit. Landelijk en lokaal laten structurele oplossingen echter nog te lang op zich wachten. Kostbare tijd gaat voor migrantenouderen verloren.
Download hier het onderzoeksverslag

Kleurrijke zorgverleners
In de kennisupdate Kleurrijke zorgverleners van Vilans wordt ingegaan op de vraag hoe zorgverleners, managers en organisaties samenwerken aan cultuursensitieve ouderenzorg door het benutten van ieders kennis en ervaring. Zorgverleners, met of zonder migratieachtergrond, hebben er baat bij als de organisatie een helder beleid heeft over diversiteit. Zij werken prettiger als ze weten hoe ze de zorg zo goed mogelijk kunnen laten aansluiten bij de wensen en behoeften van de oudere, met of zonder migratieachtergrond. Wat hebben zij daarvoor nodig? Wat kunnen zorgverleners van verschillende culturen van elkaar leren? Hoe benut je zo goed mogelijk ieders expertise? Wat is nodig om passende zorg te bieden waar iedereen – bewoner én zorgverlener – zich goed bij voelt? De kennisupdate bevat definities, besprekingen van beleid, praktijkvoorbeelden en conclusies.

Barometer Culturele diversiteit
Vanaf 1 juli kunnen organisaties met meer dan 250 medewerkers gebruik maken van de Barometer Culturele Diversiteit. Deze barometer geeft inzicht in het aandeel werknemers met en zonder (niet-)westerse migratieachtergrond binnen een organisatie. Minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is blij met het initiatief en hoopt dat de Barometer bijdraagt aan gelijke kansen op de arbeidsmarkt. Jennie Mast, adviseur bij Vilans zegt hierover: ‘Veel zorgorganisaties hebben hun algemene visie op zorg en organiseren vastgelegd in beleidsplannen, waar ook hun waarden in staan beschreven. Beleid of uitgangspunten specifiek rond cultuursensitief werken ontbreken nog veelal. De barometer kan hierbij helpen, maar er is meer nodig. Alleen een visie of streefcijfers vastleggen op papier is niet genoeg. Organisaties doen er goed aan het gesprek te voeren over wat die waarden in de dagelijkse praktijk betekenen. Dat vraagt inzet van zowel de zorgverlener, leidinggevenden, als management. Cultuursensitief met elkaar omgaan geeft meer inzicht in beweegredenen en in behoeftes van elkaar.’
Lees het hele artikel op Vilans.nl

Daarnaast besteedt de handreiking ook aandacht aan de Toolkit Bekend maak Bemind (https://netwerknoom.nl/bekend-maakt-bemind/) ontwikkeld door De Hart&Vaatgroep, de Parkinson Vereniging en het NOOM. Deze toolkit is ontwikkeld voor activiteiten over chronische ouderdomsziekten, voor patiëntenorganisaties en organisaties van (oudere) migranten. Aanleiding hiervoor was het project Bekend maakt Bemind. Ontmoeting vormt hierin de rode draad. Alle nadruk ligt op het organiseren van concrete gezamenlijke activiteiten. De toolkit is echter ook bruikbaar voor het ontwikkelen van maatschappelijke participatie in zorg en welzijn. De ervaringen daarmee zijn samengebracht om te delen met patiëntenorganisaties, organisaties van (oudere) migranten, professionals en vrijwilligers in zorg en welzijn. De toolkit biedt inspiratie, ideeën, voorbeelden en praktische materialen.

De werkwijze van het NOOM om de participatie en het welzijn van migrantenouderen te vergroten wordt daarnaast toegelicht aan de hand van het project ‘Sociaal Vitaal in Kleur’. Sociaal Vitaal in Kleur is opgezet om ouderen te stimuleren om meer te bewegen én tegelijkertijd hun netwerken te versterken. Daarmee wordt samenredzaamheid bevorderd en en de eenzaamheid, die onder migrantenouderen vaker voorkomt dan onder ouderen met een Nederlandse achtergrond, voorkomen en bestreden..

Bereiken van ouderen met een migratie-achtergrond
In een interview met Lucía Lameiro García, coördinator van het NOOM, wordt met name ingegaan op de vraag hoe oudere migranten zijn te bereiken.Volgens Lameiro gaat dat het best door aanwezig te zijn op de plekken waar zij zich welkom voelen, waar naar ze wordt geluisterd en waar hen een helpende hand wordt geboden. In de moskee, de kerk, bij de zelforganisaties. Eén van de sleutels is dus investeren in zelforganisaties en de netwerken rondom migrantenouderen en dat heeft tijd nodig. “Je zult een duurzame relatie aan moeten gaan om iets te bereiken. Een eenmalige ontmoeting organiseren in bijvoorbeeld de bibliotheek is dus niet genoeg. Dat betekent dat je soms wel enkele jaren met een groep moet samenwerken om het gewenste resultaat te bereiken. Je start bijvoorbeeld met mensen die willen. In Rotterdam komt een groepje Kaapverdische ouderen wekelijks bijeen om de Nederlandse taal te leren. Bij dit groepje haakt NOOM aan via de vrijwilligers die door het NOOM zijn getraind en die hen één keer per maand voorlichting bieden over bijvoorbeeld gezonde voeding. Maar ook andere thema’s komen daarbij aan bod, zoals bijvoorbeeld armoederegelingen.” Belangrijk is volgens Lucia om de sleutelfiguren binnen een gemeenschap te vinden en hun kennis en netwerken te benutten.

Ervaringen van ouderenconsulenten
Dat het bereiken van ouderen vaak een kwestie van lange adem is wordt verderop in de publicatie beaamd door Haagse ouderenconsulenten Kwok Hung Lau en Serpil Battem. Serpil stelt dat het binnenkomen binnen de Turkse gemeenschap veel tijd kost, maar dat het helpt om de taal te spreken. Zij neemt contact op met zelforganisaties, huisartsenpraktijken en moskeeën om contact te krijgen met ouderen. Dan is het een kwestie van mond-tot-mondreclame. Zij bedient meerdere wijken in Den Haag; Schilderswijk en Laak. Het wijkcentrum is ook een goede plek om je zelf als ouderenconsulent zichtbaar te maken. Turkse oudere mensen wenden zich vaak tot haar als er financiële problemen zijn. Zij stelt dat veel van deze ouderen het financieel heel moeilijk hebben door een gedeeltelijk AOW en hooguit een beperkt aanvullend pensioen. Deze groepen hoor je niet en zij mengen zich ook niet in gespreksgroepen. Die lijden thuis, achter gesloten deuren.

Participatie van ouderen in Den Haag’ verscheen onder redactie van Joost van Vliet en Wilma Eleveld, docentonderzoekers van De Haagse Hogeschool met eindredactie van Suzan van der Pas, lector Sociale Innovatie en Ondernemerschap van Hogeschool Leiden.
Download de publicatie

‘Ik herken de eenzaamheid, maar ik geef het niet de kans’

Rita (74) is geboren in Suriname, in de jungle. Ze heeft vier kinderen. Tijdens de coronacrisis verloor ze haar man aan corona.

Eenzaamheid steekt soms de kop op, maar Rosa heeft daar meestal een antwoord op. Soms is dat vrijwilligerswerk, andere keren haar geloof. Zodoende zal de balans nooit doorslaan naar ‘verdriet en gemijmer’. “Ik herken de eenzaamheid, maar ik geef het niet de kans. You have to balance yourself. En als het mijzelf niet lukt, dan ben ik niet te stoer om dat in duidelijke taal aan mijn omgeving te vertellen.”
‘s Ochtends staat Rita om vier uur op om te mediteren. Haar tuin krijgt alle liefde en aandacht, maar ook de ouderen in de Rotterdamse inloophuizen hebben over Rita’s toewijding niet te klagen. ‘Wie geeft, die krijgt’, dat is haar motto. “Ik probeer een bijdrage te leveren waar het moet. Ik ben vrijwilliger bij Netwerk NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten, red.), daar heeft de Nederlandse Hindoe Ouderenbond me ooit voor gevraagd. Ik heb tal van voorlichtingen gegeven bij diverse organisaties die inloopmomenten organiseren, bijvoorbeeld over ouderenmishandeling, veranderende zorg of zorg in de laatste levensfase. Dat vind ik zo plezierig om te doen! Bovendien past het helemaal bij mijn levensovertuiging dat het essentieel is om ervaringen uit je eigen leven te delen met andere mensen. Tegelijkertijd moet zoiets je wel liggen, je moet er plezier in hebben.”
Lees het volledige verhaal van Rita op de website van Movisie.

Het portret van Rita Raghoebarsing is onderdeel van een reeks portretten, geschreven door Wilfred Hermans, rondom het thema eenzaamheid.

Culturele verschillen bij dementie
Eén op de tien mensen met dementie is migrant. Het aantal migranten met dementie stijgt twee keer zo snel als het aantal autochtonen met dementie. Daarnaast hebben niet-westerse migranten drie tot vier keer zoveel kans op dementie. Voor migranten is dementie een relatief onbekendheid verschijnsel, daarom is het goed om in te spelen op de behoeften en achtergronden van deze groep.
Inspelen op de behoeften en achtergrond is eigenlijk niets anders dan persoonsgerichte ondersteuning en zorg bieden.Toch blijkt dat daar in de praktijk extra aandacht voor nodig is. Persoonsgerichte zorg is nog niet vanzelfsprekend. Hoe signaleer je dementie bij niet-westerse migranten en hoe maak je dat bespreekbaar, rekening houdend met hun waarden en normen?

Signaleren van dementie
In andere culturen is het taboe op dementie groot. Dementie wordt in veel culturen gezien als iets om je voor te schamen, of zelfs als een straf van God. Daarom zullen migranten er niet snel open over praten, wat het signaleren bemoeilijkt. Tips en hulpmiddelen bij het signaleren:

Infosheet vraaggericht werken met oudere migranten met dementie en hun mantelzorgers (pdf) Deze infosheet van Pharos gaat in op de vraag of zorgprofessionals de (juiste) zorgvraag van migrantenouderen herkennen, welke factoren daarbij een rol spelen en hoe zij hiermee om kunnen gaan.
6 tips om dementie te herkennen bij een niet-westerse migrant van klinisch geriater en onderzoeker Jos van Campen op de website van Nursing
Online test SignaLeren met filmpjes en vragen in het Turks, Marokkaans-Arabisch, Berbers en Nederlands over de meest voorkomende signalen van dementie. De test is gemaakt door Alzheimer Nederland. Familie, mantelzorgers, mensen met (mogelijke) dementie en zorgverleners kunnen de test gebruiken om dementie te herkennen en bespreekbaar te maken.
Wachtkamervideo’s over dementie van Pharos in vier talen. De filmpjes vergroten de bewustwording over dementie en vertellen patiënten in hun eigen taal waar zij terecht kunnen met hun vragen. Bekijk het filmpje met Nederlandse tekst:

Lees het volledige artikel op Zorg voor beter

Surinaamse Nederlanders over AOW-gat: ‘Nederland heeft ons zand in de ogen gestrooid’
Oudere Surinaamse Nederlanders vallen nog altijd tussen de wal en het schip als het gaat om hun AOW pensioen. Ongeveer 31.000 oudere Surinaamse Nederlanders hebben te maken met een AOW-gat. Gijs Vonk, hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, legt in een artikel in Het Parool uit wat hiervan de oorzaak is.: iedereen bouwt volgens de Algemene Ouderdomswet (AOW) 2 procent pensioen op in een periode van vijftig jaar voorafgaande aan het bereiken van de pensioenleeftijd. Enige voorwaarde: ingezetene van Nederland zijn. In de wettekst stond tot de jaren negentig dat dit ingezetenencriterium geldt voor ‘inwoners van het Rijk’. Het probleem: bij de pensioenberekening van Surinaamse Nederlanders die naar Nederland zijn gekomen, tellen niet de jaren tussen de invoering van de AOW in 1956 en de Surinaamse onafhankelijkheid in 1975. Afhankelijk van het geboortejaar kan een Surinaamse Nederlander zo tot wel 36 procent aan pensioen mislopen. In het artikel vertellen ook drie oudere Surinaamse Nederlanders wat het AOW-gat betekent voor hun inkomenspositie, maar ook voor hun rechtvaardigheidsgevoel.
Lees het artikel in Het Parool

Participatie van ouderen in Den Haag
In het kader van de eerste projectperiode Werkplaats Sociaal Domein Den Haag & Leiden is in juli 2020 het boek “Participatie van ouderen in Den Haag – Kennis, ervaringen en praktische handreikingen” verschenen. In het boek wordt op verzoek van de Stedelijke Ouderen Commissie van Den Haag ingegaan op het begrip participatie voor ouderen in Den Haag. De publicatie is een praktische en functionele handreiking met do’s en don’ts t.a.v. participatie van ouderen in het algemeen en migrantenouderen in het bijzonder. Hiervoor zijn sleutelfiguren en experts geïnterviewd, waaronder NOOM-coördinator Lucía Lameiro García, met dhr. Mathura, voorzitter van de Hindoe Ouderenbond en Fatos Ipek Demir, oprichter Stichting OMAZ
Daarnaast besteedt de handreiking ook aandacht aan de Toolkit Bekend maak Bemind (https://netwerknoom.nl/bekend-maakt-bemind/) ontwikkeld door De Hart&Vaatgroep, de Parkinson Vereniging en het NOOM.
De werkwijze van het NOOM om de participatie en het welzijn van migrantenouderen te vergroten wordt daarnaast toegelicht aan de hand van het project ‘Sociaal Vitaal in Kleur’. Sociaal Vitaal in Kleur is opgezet om ouderen te stimuleren om meer te bewegen én tegelijkertijd hun netwerken te versterken. Daarmee bevorderen we samenredzaamheid en voorkomen en bestrijden we de eenzaamheid, die onder migrantenouderen vaker voorkomt dan onder ouderen met een Nederlandse achtergrond.

Sociaal vitaal in kleur bouwt voort op een erkende interventie
Het jubileumnummer van het E-magazine van Movisie , over 10 jaar databank erkende sociale interventies, besteedt ook aandacht aan het project Sociaal Vitaal in Kleur dat is ontwikkeld door het NOOM. Dit project bouwt voort op het reeds langer bestaand interventiemodel Sociaal Vitaal, waarin ouderen aan hun veerkracht, sociale vaardigheden, conditie en levensstijl werken. In het artikel legt NOOM coördinator Lucia Lameiro Garcia uit waarom hiervoor gekozen is: ‘Het NOOM is maar een kleine organisatie, wij kunnen niet vanuit het niets een heel nieuw programma opzetten. Bovendien is het logisch gebruik te maken van kennis uit interventies die hun effectiviteit al hebben bewezen.” Daarnaast helpt het ook de andere partij in Sociaal Vitaal in kleur: “Door met ons samen te werken, leert het GALM, ontwikkelaar van Sociaal Vitaal, hoe ze bepaalde groepen kan bereiken, maar bovenal hoe de methodiek beter geschikt en aantrekkelijk te maken voor migrantenouderen.”
Lees hier het volledige artikel.

Waarom sommige Nederlanders maar een half pensioen krijgen
Duizenden Surinaams-Nederlandse ouderen krijgen minder AOW dan waar ze recht op zouden hebben. Voor elk jaar dat Surinaamse Nederlanders in Suriname woonden worden zij namelijk gekort op hun AOW-uitkering. Dat is onterecht volgens Dennis Belfor, sub-landelijk coördinator van Het Overkoepelend Orgaan Bestrijding AOW-gat Surinaamse (ex-) Koninkrijksgenoten (HOOB): tot 1975 was Suriname onderdeel van het Nederlands Koninkrijk. Die jaren – de periode vóór de Surinaamse onafhankelijkheid – zouden dus moeten meetellen in de opbouw van het AOW-pensioen. Maar dat is niet het geval. In een artikel op One World legt hij uit hoe het AOW gat voor Surinaamse Nederlanders is ontstaan: toen de Algemene Ouderdomswet in 1956 werd ingevoerd, stond daarin dat de AOW-regeling van toepassing is op inwoners van ‘het Rijk’. Ofwel: inwoners van het Koninkrijk der Nederlanden, dat in dat jaar Nederland, Suriname, de Nederlandse Antillen en de BES-eilanden besloeg. Alle inwoners waren dan ook verzekerd voor het AOW-pensioen. Maar met de Surinaamse onafhankelijkheid in 1975 werden geen afspraken gemaakt over het meenemen van de pensioenen. Surinaamse Nederlanders bouwden daardoor pas AOW op vanaf het moment dat zij naar Nederland kwamen. In 1990 werd de wetsbepaling aangepast, van ‘inwoners van het Rijk’ naar ‘inwoners van Nederland’.
In hetzelfde artikel vertelt Ram Rambaratsingh, vicevoorzitter van de Vereniging Surinaamse Nederlanders (VSN) welke acties richting rechtspraak en politiek zijn genomen of nog genomen kunnen worden om het AOW gat voor Surinamers te repareren.
Lees het artikel op one world>>
Zie ook het NOOM factsheet over armoede onder oudere migranten.

De bedreigde stad
De coronapandemie heeft een enorme impact op de samenleving. In een onderzoek door de Erasmus Universiteit, de Vrije Universiteit en de gemeente is gekeken naar de maatschappelijke impact van COVID-19 in Rotterdam en Nederland. In Rotterdam voelt bijna 40 procent van de bevolking zich persoonlijk bedreigd en meer dan 70 procent is van mening dat de stad Rotterdam bedreigd wordt door het coronavirus. Grote groepen zijn bang voor werk- en inkomensverlies en mijden op dit moment de huisarts en ambulante zorg vanwege besmettingsangst.
In het rapport De bedreigde stad worden verschillende aspecten belicht: de sociaaleconomische gevolgen; zorgmijding en zorggebruik; omgaan met risico’s, angst en stress; solidariteit en onderlinge hulp; sociale verhoudingen in de buurt; en vertrouwen in instituties, media en mensen. En is er gekeken naar verschillen tussen groepen.
Download het rapport
Inmiddels is ook een rapport over Den Haag verschenen

Zorginstituut publiceert Herziene Zorgstandaard Dementie
Het Zorginstituut ontwikkelt standaarden om te bepalen hoe ‘goede zorg’ eruit zou moeten zien. Deze standaarden worden opgesteld in overleg met alle relevante partijen, zoals zorgaanbieders, verzekeraars en cliëntenvertegenwoordigers. In 2013 werd de Zorgstandaard Dementie gepubliceerd, met vaste normen voor de dementiezorg. Onlangs is de herziene versie hiervan bekendgemaakt. De Zorgstandaard Dementie beschrijft hoe goede zorg aan patiënten en hun mantelzorgers eruit moet zien. Hierbij besteedt het aandacht aan het hele zorgproces: van vroegsignalering tot het leveren van steun en begeleiding. Persoonsgerichte en integrale zorg stonden daarbij centraal. Dit betekent het zo lang mogelijk houden van de regie en respect voor de eigen wensen en behoeften van de persoon, ook bij gevorderde dementie. Belangrijke elementen zijn: één zorgleefplan, casemanagement en gecoördineerde netwerkzorg. Hiernaast is er nadrukkelijk aandacht voor mensen met een migratie-achtergrond en jonge mensen met dementie.

Allochtone ouderen voelen zich eenzamer dan andere ouderen
Migrantenouderen voelen zich in deze coronacrisis nog eenzamer dan andere ouderen, blijkt uit onderzoek. Ze zien hun kinderen niet meer, hebben geen online contacten en het dagelijkse uitstapje naar de moskee is ook weggevallen. In een artikel in het AD vertellen zorgverleners wat dit betekent voor ouderen, maar ook voor hun eigen werk en voor de belasting van mantelzorgers. In het begin van de crisis beseften veel ouderen met een migratie-achtergrond nog niet echt hoe ernstig deze pandemie was, vertelt Moustapha el Baroudi van Omniazorg. De instelling, die gespecialiseerd is in zorg voor ouderen met een migratieachtergrond, merkt dat dit nú wel anders is. “Veel ouderen zijn erg geschrokken nadat er steeds meer mensen in hun omgeving overleden aan corona. Ze hebben er bewust voor gekozen om zichzelf te isoleren”, vertelt hij. Gevolg is dat veel migrantenouderen nu al anderhalve maand geïsoleerd thuiszitten.
“Hun kinderen en kleinkinderen komen niet meer over de vloer uit angst om hun ouders te besmetten. De meesten lezen geen kranten en hebben ook geen smartphone. Deze mensen hebben niets te doen. Ze vervelen zich enorm.”
De zorg voor deze ouderen is ook een stuk lastiger geworden, merkt El Baroudi. Sommige cliënten hebben zelfs aangegeven dat ze voorlopig geen zorgverleners meer over de vloer willen uit angst voor besmetting. Bij de meeste cliënten kon de zorg volgens hem gelukkig wel worden gecontinueerd.Voor de thuiszorg van cliënten die corona hebben, is er een speciaal coronateam in het leven geroepen. “Gelukkig heeft tot nu toe nog niemand bij ons, medewerkers noch cliënten van Omniazorg, corona gehad. We hebben wel meerdere collega’s laten testen die symptomen van het virus vertoonden, maar die bleken allemaal negatief”.
Lees het artikel in het AD

Oudere migranten komen er bekaaid vanaf
Er wordt veel gezegd en geschreven over de gevolgen van de coronacrisis, vooral ook voor oudere Nederlanders, maar migrantenouderen komen er bekaaid vanaf, schrijft student gezondheidswetenschappen Samya Harroui op de website Ad Valvas. Dat is zorgelijk, want hun gezondheid is vaak zwak en de formele zorg voor hen is minder toegankelijk. Gevoelens van eenzaamheid liggen snel op de loer nu ze thuis moeten blijven en beperkt bezoek mogen ontvangen.
Harroui ondervroeg voor haar bachelorscriptie een groep Marokkaans-Nederlandse 60-plussers over hun visie op de thuiszorg en vroeg hen ook naar hun beleving van de coronacrisis. Die is in een aantal opzichten anders dan die van veel Nederlanders: “In tegenstelling tot Marokko, waar veel ouderen bij hun kinderen inwonen, wonen Marokkaans-Nederlandse ouderen op zichzelf”, licht Harroui toe. “De kinderen en kleinkinderen kunnen niet meer even bij ze langs en ze mogen niet naar de moskee of even naar de buren.” Andere aspecten van de Coronacrisis die pijn doen zijn de wijze waarop in Corona-tijd de ramadan beleefd kan worden, de onmogelijkheid om als men overlijdt in Marokko begraven te kunnen worden.
Wat betreft de houding van Marokkaans-Nederlandse ouderen ten opzichte van de thuiszorg denkt Harroui dat daarover veel misverstanden bestaan: “Men ziet hen als éénvormige, kwetsbare groep met een zwakke gezondheid die niet openstaat voor de thuiszorg en moeilijk te bereiken is vanwege de taal. Maar de werkelijkheid is veel genuanceerder. Die 60-plussers blijken helemaal niet zo afwijzend te staan tegenover de thuiszorg. Ook hebben ze geen problemen met een Nederlandse autochtoon als thuiszorger, integendeel. “Als de thuiszorger op de hoogte is van bepaalde culturele zaken, zoals het verschil tussen haram en halal, en het feit dat met name Marokkaans-Nederlandse mannen niet willen dat iemand van het andere geslacht hen wast, hebben ze juist liever een autochtoon dan iemand uit de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap”, vertelt Harroui. “Ouderen zijn namelijk vreselijk bang dat een Marokkaans-Nederlandse thuiszorger over ze gaat roddelen of hen vies zal vinden.”
Het is waar dat ouderen in de Marokkaanse gemeenschap op hun eigen kinderen rekenen als ze vanwege leeftijd en gezondheid behoeftiger worden. Een kind dat niet naar zijn ouders omkijkt, dat kan absoluut niet”, zegt Harroui. “Maar het is geen schande dat je er niet altijd voor je ouders kunt zijn, omdat je zelf een drukke baan hebt en een gezin. Marokkaanse Nederlanders hebben hier immers ook een westerse manier van leven. Daarom zeggen alle ouderen die ik gesproken heb dat ze best thuiszorg willen, zolang hun kinderen een actieve rol blijven spelen. Er moet een goede balans zijn.
Lees het volledige artikel op Ad Valvas

De onbesproken eenzaamheid van Marokkaanse ouderen
Hoe beleven ouderen met een Marokkaanse achtergrond eenzaamheid en ouder worden in Nederland? Die vraag stond centraal in een recent afgerond KIS-onderzoek.
Hoewel het onderzoek is verricht vóór de coronacrisis uitbrak is het denkbaar dat de huidige anderhalvemeter-samenleving en de genomen maatregelen deze groep extra eenzaam maakt. De behoefte aan fysiek contact is groot en als ze al over skills beschikken om online te communiceren zijn deze manieren van contact slechts een slap aftreksel van echt contact, stelt onderzoeker Hanan Nhass.
Hoewel de geïnterviewde ouderen niet snel openlijk zullen spreken over gevoelens van eenzaamheid spreken zij wél gemakkelijk over gevoelens van ‘el kant’, een sentiment dat tussen verveling en vereenzaming ligt. Met dit typische woord, dat zowel in het Marokkaans-Arabisch als in het Berbers voorkomt, duiden zij aan dat ze zich verveeld voelen. Maar een simpele Nederlandse vertaling van ‘verveling’ volstaat hier niet. Zij koppelen soms aan ‘el kant’ een bepaalde gemoedstoestand die overeenkomt met neerslachtigheid. Respondenten zeggen ‘el kant’ te voelen wanneer zij alleen zijn en het gevoel hebben dat de muren op hen afkomen (een zwaar, neerslachtig gevoel), maar ook wanneer er niets te doen is door gebrek aan sociale contacten en activiteiten (een verveeld gevoel). De aanduiding ‘el kant’ is interessant, omdat hierin sociale en emotionele eenzaamheid lijken samen te komen, afhankelijk van welk accent de oudere zelf legt.

Lees meer op de website van het KIS
Lees ook de artikelen over dit onderzoek in Trouw en op de website Zorg+welzijn

Het NOOM leverde een bijdrage aan het onderzoek door het benaderen van respondenten, mee te denken over de onderzoeksvragen en deelname aan een expertmeeting over dit onderwerp.

Palliaweb biedt informatie over COVID 19 en palliatieve zorg
Vanwege de corona-uitbraak wordt heel Nederland op dit moment geconfronteerd met angst voor lijden en sterven.
Iedereen die op zoek is naar kennis en informatie over zorg aan patiënten met COVID-19 besmetting vindt op Palliaweb informatie, verzameld op basis van overleg met landelijke experts in de 1e, 2e en 3e lijn.
Per zorglocatie (thuis, verpleeghuis, ziekenhuis of een hospice) zijn documenten verzameld langs 3 lijnen: inrichten van beleid, symptoombestrijding, onderliggend lijden. Daarnaast is er informatie over logistieke en organisatorische vraagstukken waar we in de praktijk van deze crisissituatie tegen aan lopen.

Toolbox Diversiteit in palliatieve zorgprojecten beschikbaar
Het aantal patiënten met een migratieachtergrond in de palliatieve zorg neemt toe. En ondanks diverse initiatieven sluit de zorg niet altijd aan bij wensen en behoeften van deze patiënten. Ook in onderzoek is het van belang rekening te houden met wensen en behoeften van patiënten met een migratieachtergrond. Om bijvoorbeeld onder-vertegenwoordiging te voorkomen. Maar, hoe bereik en betrek ik patiënten met een migratieachtergrond? Hoe verkrijg ik op begrijpelijke en cultuur sensitieve wijze informed consent? Hoe neem ik etniciteit mee als variabele in mijn onderzoek?
De Toolbox Diversiteit in palliatieve zorgprojecten helpt onderzoekers, zorgprofessionals en andere betrokkenen in onderzoeks- en implementatie projecten in de palliatieve zorg rekening houden met patiënten met een migratieachtergrond, en andere vormen van diversiteit onder patiënten.
Door rekening te houden met diversiteit verkleint u de kans op ondervertegenwoordiging in uw onderzoek. Daardoor zijn de resultaten uit uw onderzoek representatiever en dragen ze bij aan palliatieve zorg die beter aansluit bij wensen en behoeften van patiënten met een migratieachtergrond.
De toolbox is ontwikkeld als onderdeel van het project Palliatieve zorgprojecten langs de diversiteitsmeetlat dat werd uitgevoerd door de afdelingen sociale geneeskunde van Amsterdam UMC, locatie AMC en Amsterdam UMC, locatie VUMC met medewerking van het Netwerk van Organisatie voor Oudere Migranten (NOOM), de Stichting Gezondheid Allochtonen Nederland (SGAN).
Het project maakte deel uit van het programma Palliantie. Meer dan zorg.

Dagbesteding voor ouderen met een migratieachtergrond
Nederland vergrijst. Er zijn steeds meer senioren op leeftijd en ook het aantal mensen met dementie neemt helaas toe. Voor hen zijn er steeds meer leuke initiatieven. Maar voor dementerende ouderen met een migratieachtergrond was er tot nu toe nog niets. Afgelopen week ging een nieuwe dagbesteding van start, specifiek gericht op deze doelgroep.Ouderen met een vorm van dementie en een migratieachtergrond kunnen voor dagbesteding twee dagen per week terecht bij IMEAN, (betekenis; Ik bedoel) in de Anemoon in Almelo. IMEAN en ZorgAccent zijn een samenwerkingsverband aangegaan. Voor beide organisaties een mooie en bijzondere stap. Onder het motto Mét elkaar zorgen we vóór elkaar! biedt IMEAN dagbesteding aan in onderaanneming bij ZorgAccent. Mensen die dagbesteding nodig hebben, hebben een beschikking nodig vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) of de Wet Langdurige Zorg (WLZ).

Diverse culturen
Medewerkers van IMEAN hebben verschillende culturele achtergronden. Zij spreken naast de Nederlandse taal tenminste één andere taal en kennen de culturele gewoonten en gebruiken van verschillende nationaliteiten. De cliënt kan naar wens in zowel het Nederlands als in zijn of haar moedertaal worden aangesproken. Dit alles om een zo vertrouwd mogelijke omgeving te creëren waar de cliënt zich veilig en geborgen voelt.

Lees meer

Ouderen infolijn en meldpunt thuiszorg
De dagopvang is gesloten en de thuiszorg komt veel minder vaak: wat nu?
Dit is iets wat veel ouderen overkomt tijdens de coronacrisis. KBO-PCOB en NOOM stelden een telefoonlijn open voor vragen. Lees mee met de verhalen.
‘Sinds vier jaar ben ik mantelzorger voor mijn man, die na een CVA deels verlamd is geraakt. Door de coronacrisis is de dagopvang, waar hij twee keer per week naar toe gaat, gesloten. En om het aantal contactmoment te beperken, komt de thuiszorg veel minder vaak. Het valt me best heel zwaar. Wat kan ik doen?’
Het is een van de vele, soms schrijnende verhalen die seniorenorganisaties KBO-PCOB en NOOM dagelijks horen via de in medio maart geopende Ouderen Infolijn. Bij deze lijn kunnen ouderen en hun naasten terecht met hun vragen en zorgen over het coronavirus en de gevolgen daarvan, en voor een luisterend oor of een praatje. Medewerkers van de infolijn helpen hen met praktisch advies, geven signalen door (bijvoorbeeld aan het ministerie van Volksgezondheid of een verzekeraar), verwijzen door of maken een praatje.
Het is van belang dat alle ouderen in Nederland laagdrempelig de informatie krijgen die ze nodig hebben of hun vragen kunnen stellen. Daarom werken we ook samen met Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten (NOOM). Ouderen met een migratie-achtergrond kunnen met dank aan tal van vrijwilligers – indien gewenst in de eigen taal – te woord gestaan worden door een vrijwilliger die zelf een Caribische, Chinese, Italiaanse, Marokkaanse, Molukse, Portugese/Kaapverdische, Spaanse, Surinaamse of Turkse achtergrond heeft.
Dat de Ouderen Infolijn in een behoefte voorziet, werd al snel duidelijk. Manon Vanderkaa, directeur van KBO-PCOB: ‘Er komen dagelijks honderden telefoontjes binnen van leden en niet-leden. Veel meldingen gaan over de thuiszorg. We hebben daarom ook een apart Meldpunt Thuiszorg geopend.

De Ouderen Infolijn en het Meldpunt Thuiszorg zijn bereikbaar via 030-3 400 600
Je kunt bellen op maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur

Lees het volledige artikel op BeterOud

Coronamaatregelen vergroten kans op eenzaamheid migrantenouderen
Sinds Koning Willem-Alexander ouderen en iedereen die hen wil steunen met de volgende bemoedigende woorden toesprak: ‘Het coronavirus kunnen wij niet stoppen, het eenzaamheidsvirus wel.’ zijn talloze lokale en landelijke initiatieven ontstaan. De groep ouderen met een migratieachtergrond komt er bij alle aandacht bekaaid van af. Dat is verontrustend, aangezien velen van hen tot de meest kwetsbare ouderen behoren.
Vanwege de specifieke woon- en leefsituatie van migrantenouderen is te verwachten dat de gevolgen van het coronavirus en de genomen maatregelen anders uitpakken dan voor ouderen die in Nederland zijn geboren; ook als het gaat om het risico te vereenzamen.In een artikel op de website Sociale vraagstukken schetsen Tineke Fokkema en Nina Conkova daarvoor een aantal factoren
Er is volgens hen niet direct een oplossing voorhanden om het gevaar van een verdere vereenzaming van migrantenouderen te voorkomen. Daarvoor moet goed in kaart worden gebracht hoe migrantenouderen de coronacrisis ervaren en wat ze nodig hebben, pas dan kunnen, samen met hen, initiatieven worden opgezet die – en dat is een eerste vereiste – goed bij hun belevingswereld aansluiten.

Lees het volledige artikel

Checklist begrijpelijk communiceren en begrijpelijke woordenlijst met coronawoorden
Een op de drie Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden; zij hebben moeite met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid en zorg. Dit komt vaker voor bij laagopgeleiden, ouderen en mensen met een migratie-achtergrond. Maar in deze corona-tijd, met heel veel onzekerheid, geldt het misschien wel voor iedereen. De checklist begrijpelijk communiceren en de begrijpelijke woordenlijst met coronawoorden van Pharos helpen daarbij.

Lees het volledige artikel op de website van Pharos.

Bankslapers blijven onder de radar: ‘De tijd dringt’
Ruthmila Cicilia van Stichting Zorgcocon luidt de noodklok. Het aantal bankslapers neemt snel toe, vooral in grote steden als Rotterdam. Bankslapers zijn mensen die niet ingeschreven staan in het basisregister en dakloos zijn geworden. Vooral migrantenouderen vallen steeds meer tussen wal en schip. Om aanspraak te maken op inkomen en zorg heb je een postadres nodig. Dat was vroeger makkelijker, vertelt Cicilia. De regels in het sociaal domein en de woonmarkt zijn echter veranderd. Mensen kunnen zich inschrijven bij familie, maar nu geldt een kostendelersnorm. Dit betekent dat wanneer iemand een bijstandsuitkering heeft en een bankslaper, zijn bijstand verlaagd wordt.
‘Veel migrantenouderen hebben ook nog eens te maken met een AOW-gat: ze krijgen geen volledige AOW omdat ze op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen. Terwijl ze wel in aanmerking voor een aanvulling op hun AOW zouden kunnen komen – een AIO -, wat ze meestal niet weten. Door de hoge huren kunnen ze geen huis meer huren. Daardoor hebben ze ook geen briefadres en kunnen ze ook geen AIO aanvragen. Ze vallen tussen wal en schip.’ Lees het hele artikel op De Kanttekening.

Begrijpelijke informatie over het Coronavirus
De zorgen over besmetting met het Coronavirus nemen toe; ook -of vooral- bij ouderen. Zij behoren immers tot de meest kwetsbare groepen. Het is belangrijk te weten welke preventieve maatregelen men kan nemen om de kans op besmetting zo klein mogelijk te maken. Voor mensen die moeite hebben om informatie in het Nederlands te begrijpen heeft Pharos, in samenwerking met Thuisarts.nl enkele informatiekaarten en posters ontwikkeld met begrijpelijke visuele informatie over het Coronavirus, aangevuld met beknopte teksten in het Arabisch, Engels, Nederlands, Tigrinya en Turks. Deze kaarten worden regelmatig aangepast en aangevuld n.a.v. nieuwe ontwikkelingen en adviezen.
Alle materialen zijn hier te downloaden.

Schrijver Mohammed Benzakour over zorg: “Het gaat niet om grote aanpassingen, maar om culturele sensitiviteit”
Mohammed Benzakour (Marokko, 1972) is schrijver, columnist, journalist, socioloog en imker. Voor Leven Lang Leven sprak Sarai Zwinnen met hem over zijn visie op oud worden en over zijn boek Yemma. In dit boek vertelt hij het verhaal van zijn Marokkaanse moeder – echtgenote van een eerstegeneratie-gastarbeider – in een Nederlands verpleeghuis.
Lees het artikel

Zo blijft dementie bij ouderen met een migratieachtergrond verborgen
Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse of Surinaamse afkomst krijgen drie tot vier keer vaker te maken met dementie dan autochtone Nederlanders. En toch maakt juist die eerste groep minder gebruik van professionele zorg. Waar zit dat ‘m in? Cultureel antropoloog Menal Ahmad gaat in haar promotieonderzoek op zoek naar antwoorden.
Lees het interview op De publieke tribune

Ouderenorganisatie voor het voetlicht
Lucia Lameiro Garcia (coördinator NOOM) presenteert in SORnieuws de doelen en werkwijze van het NOOM . Samenwerking is daarbij belangrijk. In Rotterdam heeft het NOOM bijvoorbeeld samen met woningcorporatie SOR een bijeenkomst georganiseerd over de woonbehoefte van oudere migranten.
Meer>>

In gesprek met Jeanny Vreeswijk Manusiwa
Jeanny Vreeswijk Manusiwa (coördinator Zorg & Welzijn bij het NOOM) vertelt in de nieuwsbrief van de Johannes Wier Stichting over het belang van een goede aansluiting van de georganiseerde zorg op de wensen en behoeften van oudere migranten. Cultuursensitief handelen is daarbij een belangrijke voorwaarde.
Meer>>

‘Samen beslissen’ toepassen bij mensen met dementie
Steeds meer zorgprofessionals passen de methodiek van ‘samen beslissen’ toe om mensen met een zorgvraag meer grip op hun eigen leven te geven. Ook belangrijk dus voor mensen met dementie, maar daar zitten best nog wel wat haken en ogen aan. Waar let je op en hoe ga je daar goed mee om?
Leontine Groen (docent en onderzoeker bij het lectoraat Innoveren met ouderen van Hogeschool Windesheim) “Bij de methodiek ga je samen de mogelijkheden voor zorg en ondersteuning langs en wat de voor- en nadelen daarvan zijn. Dat betekent veel denkwerk voor de persoon met dementie wat natuurlijk lastig is. Daarom werkt het daadwerkelijk uitproberen van opties vaak beter, zodat de persoon het ook echt kan gaan ervaren”.
Lees het artikel op Dementiezorgvoorelkaar

Cultuursensitieve zorg: Iedereen wil gehoord worden
“Er zijn geen pasklare tips en truc voor cultuursensitieve zorg”. “De essentie is dat je open staat voor iemands leven. Cultuursensitieve zorg is niets anders dan persoonsgericht werken. Alles draait om pure openheid en belangstelling. Vraag alles, maak contact. Dat is belangrijker dan feitenkennis over de culturele achtergrond van een cliënt”.
Lees het interview met Gözde Duran (coördinator bij ProMemo, Expertisecentrum Dementie voor Professionals) en Carolien Smits (lector Innoveren met Ouderen bij Hogeschool Windesheim) over de do’s en dont’s voor goede cultuursensitieve zorg op Waardigheid en trots.

Oudere migranten vaak trots op wat zij in Nederland hebben bereikt

Turkse en Marokkaanse ouderen met een migratieachtergrond hebben tijdens hun leven vaak te maken gehad met moeilijke omstandigheden zoals lichamelijk zware arbeid en taalbarrières. Deze groep ouderen in Nederland kampt dan ook met meer gezondheidsproblemen dan hun leeftijdsgenoten. Toch zijn veel van hen trots op het feit dat zij in staat zijn geweest een nieuw leven op te bouwen in Nederland. Met gegevens uit ouderenstudie LASA en op basis van interviews onderzocht promovenda Silvia Klokgieters hoe Turkse en Marokkaanse migranten met tegenslagen wisten om te gaan.
Klokgieters gebruikt de term ‘veerkracht’ om de diversiteit in uitkomsten op het gebied van de gezondheid en welbevinden bij oudere Turkse en Marokkaanse migrantenouderen in kaart brengen. Veerkracht omschrijft zij als ‘oud worden met een relatief goede fysieke en mentale gezondheid, ondanks de risico’s die migratie en veroudering met zich meebrengen’.Silvia Klokgieters focust zich op zogenoemde ‘hulpbronnen’ die Turkse en Marokkaanse migranten hebben gebruikt om met tegenslagen rondom migratie- en veroudering om te gaan. Uit haar onderzoek blijkt dat Turkse en Marokkaanse migranten inderdaad veel moeilijke omstandigheden hebben gekend, maar dat zij zich niet allemaal laag op de maatschappelijke ladder plaatsen. Integendeel: veel migranten zijn trots op het feit dat zij in staat zijn geweest een nieuw leven op te bouwen in Nederland. Belangrijke hulpbronnen die hen daarbij hebben geholpen zijn: opleiding in het land van herkomst, omgaan met taalbarrières, twee inkomens, zingeving, sterke sociale netwerken, een transnationale levensstijl, financiële investeringen en gevoel voor humor.
Silvia Klokgieters concludeert dat het voor de veerkracht van migranten belangrijk is om beschikking te hebben over een combinatie van deze hulpbronnen. Klokgieters: “Ik hoop dat dit onderzoek bijdraagt aan een completer beeld van veroudering bij ouderen met een migratieachtergrond.
Download het proefschrift hier

2019

Cultuurspecifieke zorg: meer dan persoonsgerichte zorg alleen.
Hoe meer achtergrondkennis je hebt over je bewoner, hoe meer “haakjes” waaraan je het contact kunt vastmaken. Als iemand uit een andere cultuur komt, zul je daarover iets moeten weten. Iemand die net als jij uit een Brabants dorp komt, kun je immers veel sneller “plaatsen”, aldus Jeanny Vreeswijk-Manusiwa.
Bij NOOM werkt ze aan de Leidraad Cultuurspecifieke Zorg. ‘Het wordt een handreiking richting zorg- en welzijnsinstellingen die zich ook op oudere migranten gaan richten. Er komt een voorlichtingspakket met onder andere aandacht voor bejegening, communicatie, de beleving van dementie en rituelen in de palliatieve fase. Ook maken we een actueel overzicht van cultuurspecifiek zorg- en welzijnsaanbod. En er komen methodieken om met oudere migranten in gesprek te komen en te blijven. De inhoud halen we op bij onze lid-organisaties.’
In een interview in Waardigheid en Trots vertelt ze meer over het belang van cultuurspecifieke zorg en over de Leidraad in ontwikkeling.
Lees het interview hier

NUZO ouderendelegatie stelt zich voor
In de december-nieuwsbrief van het Netwerk Utrecht Zorg Ouderen (NUZO) stellen de leden van de Ouderendelegatie zichzelf voor. De Ouderendelegatie wil in zijn brede samenstelling een voortdurende inspiratiebron zijn voor de netwerkpartners, de aanbieders van zorg en professionals die betrokken zijn bij de kwetsbare ouderen in de regio.
De Ouderendelegatie haalt hiertoe de vragen van ouderen en hun mantelzorgers op en vertaalt deze naar maatschappelijke antwoorden. Een van de leden van de Ouderendelegatie is Theo Papilaja, als bestuurslid van de Landelijke Stichting Molukse Ouderen vertegenwoordigt hij het NOOM in NUZO.
Lees de nieuwsbrief

Kennisatelier eenzaamheid
Eenzaamheid is een groot probleem onder ouderen en al helemaal onder ouderen met een migratieachtergrond. Wat ligt daaraan ten grondslag en wat werkt bij het ondersteunen van deze ouderen bij het vormgeven van een goede oude dag? Deze en andere vragen leverden tijdens een kennisatelier met sociaal professionals, gemeenteprofessionals en onderzoekers, georganiseerd door KIS op 29 november, veel discussiestof op.
Lees het verslag
Bekijk de powerpointpresentatie

Zicht op Evenwicht ook cultuursensitief
Angst voor vallen en valincidenten komen meer voor bij niet-westerse migranten op leeftijd dan bij ouderen van Nederlandse komaf. Ondanks dat ze een verhoogd risicogroep zijn, worden ze niet of nauwelijks bereikt via gangbare kanalen. Daarnaast bleek de aanpak van de erkende interventie Zicht op Evenwicht (ZoE) van het Trimbos-instituut niet aan te sluiten bij de oudere migranten. Dat geldt met name voor de manier van werven van deelnemers en het gebruik van voorbeelden in de cursus. Fatima el Fakiri, projectleider bij de GGD Amsterdam vertelt op welke wijze de werving en uitvoering zijn aangepast om beter aan te sluiten op de behoefte en belevingswereld van ouderen met een niet- westerse achtergond.
Lees het interview op loketgezondleven.nl

Duizenden kilometers reizen om te mantelzorgen
Mantelzorg is vaak belastend, mantelzorg aan familie in het buitenland is soms extra zwaar. Dat geldt ook voor veel migranten in Nederland. Niet zelden wordt de vakantie aangegrepen om mantelzorg te verlenen aan familie en de mantelzorgers in het land van herkomst tijdelijk te ontlasten. Maar ze zijn ook op andere manieren als mantelzorger betrokkenen. “Ze doen niet de dagelijkse fysieke zorg, maar ze regelen dingen voor hen. Ook sturen ze vaak geld en medicijnen, die in landen als Marokko en Irak schaars zijn. En ze bellen veel om emotionele steun te geven.” vertelt Tineke Fokkema, bijzonder hoogleraar ageing, families and migration aan de Erasmus Universiteit en onderzoeker bij het NIDI in een artikel in de NRC van 6 december.
Lees het artikel in de NRC

Advies raad van ouderen- zingeving
Veel ouderen zijn zich niet bewust van wat hun leven zinvol maakt. Dat schrijft de Raad van Ouderen in een advies over zingeving en eenzaamheid dat op 19 november is overhandigd aan minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het ministerie had de Raad gevraagd te adviseren over de vraag ‘Hoe maken we zingevingsvragen en- activiteiten laagdrempeliger en toegankelijk zodat ouderen zich daadwerkelijk minder eenzaam voelen?’ Wat betreft ouderen met een migratieachtergrond merkt de Raad op: “Daarnaast zijn er ook factoren die cultuurgebonden zijn. Wanneer je opgegroeid bent en leeft in een cultuur waar de groep centraal staat, ervaar je meer steun en contact, maar bij het wegvallen kun je je minder goed redden. Uit de migrantenachterban van de Raad van Ouderen komen signalen dat vrouwen en mannen andere oplossingen zoeken. Waar vrouwen meer openstaan voor clubjes en gezamenlijke activiteiten, zoeken mannen de contacten vaak via de moskee of theehuizen.
Lees het advies

Laten we de duurste ziekte aanpakken – dementie
Dementie is niet alleen een nare aandoening, maar ook een dure. Genoeg redenen om te investeren in preventie, schrijven 67 zorgprofessionals . ‘Minister, maak er werk van.’
Lees het artikel in de NRC

Ouderdom komt voor migranten met kansen en beperkingen
Nederlanders met een migratieachtergrond worden steeds ouder. Naast de beperkingen die ouderdom nu eenmaal met zich meebrengt, hebben migrantenouderen ook te maken met vooroordelen. Maar over ouder worden in Nederland zijn ze positief.
Lees het artikel op Sociale Vraagstukken

Informatiebox: ‘De financiële kant van ouder worden’
Hoe regel ik mijn bankzaken goed en veilig? Wie geef ik inzage in mijn administratie als ik het zelf niet meer kan? Waar kan ik terecht als ik iets wil weten over financieel misbruik? Het zijn vragen die elke oudere zich zou moeten stellen. Want financieel misbruik kan iedere oudere overkomen. De informatiebox Financieel Veilig Ouder Worden helpt. Het doel van de box is ouderen informeren en tijdig laten nadenken over de financiële kant van ouder worden.
Bekijk of download de inhoud van de informatiebox.

Beantwoording kamervragen betreffende gepensioneerden met een lager inkomen die arm zijn of moeilijk rond kunnen komen
Antwoorden van minister Koolmees op de Kamervragen van het lid Van Brenk (50PLUS) over “gepensioneerden met een lager inkomen die arm zijn of moeilijk rond kunnen komen”. Mede gebaseerd op het position paper van NOOM over dit onderwerp
Lees de antwoorden

Geloof beïnvloedt hoe iemand dementie beleeft
Bij mensen die gelovig zijn, is religie een belangrijke factor in hoe ze dementie en dementiezorg beleven. Dat blijkt uit onderzoek van de Erasmushogeschool Brussel. “Dementiezorg moet religiesensitief zijn.”
Lees het artikel op Sociaal.net

Beantwoording kamervragen n.a.v. artikel ‘Deze gastarbeiders zijn oud…’
Antwoorden van minister de Jong op kamervragen van D66 m.b.t. de inhoud van het artikel ‘Deze gastarbeiders zijn oud in een land dat een tussenstop had moeten zijn’ in De Volkskrant.
Lees de antwoorden

2018

Honderduizenden senioren lopen risico geld te laten liggen
230.000 senioren-huishoudens missen mogelijk huur- of zorgtoeslag. Dit blijkt uit onderzoek in opdracht van vijf organisaties voor senioren en gepensioneerden. KBO-PCOB, KNVG, NVOG, FASv en NOOM willen dat de overheid burgers actiever gaat wijzen op toeslagmogelijkheden en werkt aan meer gebruiksvriendelijkheid van het toeslagenstelsel.
Lees het artikel op de website van de Koepel Gepensioneerden

Migrantenouderen over zorg en ondersteuning
Ouderen moeten tegenwoordig eerst oplossingen zoeken in de eigen omgeving voordat zij een beroep kunnen doen op professionele ondersteuning en zorg. Zorgbelang Nederland en Pharos stelden onder andere op grond van focusgroepgesprekken een set met kwaliteitscriteria op voor ondersteuning en zorg. Daarbij is speciale aandacht besteed aan ouderen met een migrantenachtergrond.
Download het artikel van Phaxx

Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden
Een op de drie Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat betekent dat zij moeite hebben met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid. Een deel van deze groep is laaggeletterd. Het is belangrijk dat zorgverleners deze mensen herkennen en hun communicatie, informatiemateriaal en begeleiding zo aanpassen dat die beter aansluit bij de patiënt of cliënt.
Download de factsheet van Pharos

Dementie speelt verstoppertje bij Ali en Antonio
Dementie bij ouderen met migratieroots blijft onder de radar. De standaard diagnose-instrumenten schieten voor hen te kort. Dat heeft
ingrijpende gevolgen voor zorg en ondersteuning van deze ouderen en hun mantelzorgers.
Lees het artikel op Sociaal.net.

(Onder) benutting zorgtoeslag en huurtoeslag
Eén op de tien 55+ huishoudens laat mogelijk recht op zorgtoeslag liggen en één op de zes 55+ huishoudens laat mogelijk recht op huurtoeslag liggen. Dat zijn de conclusies van een onderzoek door Regioplan in opdracht van seniorenorganisaties, waaronder NOOM.
Download het onderzoek
Lees het persbericht

‘Dé oudere migrant bestaat niet’
Zijn er overeenkomsten tussen oudere gastarbeiders en pensionado’s die naar Italië verhuizen? Hoe denken oudere migranten over hun oude dag? Waarom pendelen ze zo vaak tussen Nederland en het land van herkomst? ‘Er zijn nog zoveel vragen rondom oudere migranten? Ik wil deze groep een stem geven, ook in de wetenschap’, stelt Tineke Fokkema, die onlangs benoemd is tot bijzonder hoogleraar Ageing, Families and Migration aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Lees het artikel op de website van KIS.

Gezondheid en welbevinden van oudere migranten in Nederland: een narratieve literatuurstudie
Overzicht van onderzoeksbevindingen op het gebied van gezondheid en welbevinden van oudere migranten. Laat zien zien dat het leeuwendeel van het bestaande onderzoek zich richt op de drie grootste groepen niet-westerse migranten in Nederland – Surinaamse, Turkse en Marokkaanse ouderen – en op gezondheidsthema’s zoals gezondheidsstatus en zorggebruik en -kwaliteit. Belangstelling voor de problematiek rondom welbevinden van oudere migranten is daarentegen nog schaars en er is ook weinig aandacht voor de diversiteit onder migranten.
Lees het artikel in Tijdschrift Gerontologie en Geriatrie

Allochtone mantelzorgers
Allochtone mantelzorgers zorgen vaak alleen, langdurig en intensief voor een hulpbehoevende. Over het algemeen zijn zij redelijk op de hoogte van de mogelijkheden voor ondersteuning. Toch maken allochtone mantelzorgers daar niet veel gebruik van, terwijl zij vaak ernstig belast zijn. Wat kan de gemeente doen om deze overbelasting tegen te gaan?
Lees het artikel van Movisie

Deze gastarbeiders zijn oud in een land dat een tussenstop had moeten zijn
Veel van de oude gastarbeiders die nu met pensioen zijn hebben het financieel moeilijk, hun gezondheid is slecht en ze kampen met eenzaamheid. Ze krijgen niet de zorg die ze nodig hebben.
Lees het artikel in De Volkskrant.

2017
Dementie bij oudere migranten: groeiend probleem waar te weinig aandacht voor is.
Dementie lijkt vaker voor te komen onder oudere migranten, maar toch is er veel onbekendheid over bij de mensen zelf. Ook is de zorg er niet op voorbereid. Met overbelaste mantelzorgers en crisissituaties als gevolg. Deskundigen trekken nu aan de bel.
Lees het artikel op Nieuwsuur

2016

Hoe ouder, hoe wijzer?!
Methodiekbeschrijving / handleiding met tips en trucs voor ouderen, mantelzorgers en professionals.
Te bestellen via info@donadaria.nl of 010 6549296. Het boekje is gratis. U krijgt een factuur voor de verzendkosten.
Voor meer informatie kunt u terecht bij Saadia Daouairi, s.daouairi@donadaria.nl .

Eenzaamheid onder ouderen van Turkse of Marokkaanse komaf
Rapportage van een onderzoek op verzoek van de Coalitie Erbij, uitgave van Kennisplatform Integratie en Samenleving, mei 2016
Klik hier>>

Ouderen van nu en straks: zijn er verschillen in kwetsbaarheid?
Het huidige beleid is erop gericht de zelfredzaamheid van oudere mensen te bevorderen en ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Preventie van kwetsbaarheid kan hier mogelijk aan bijdragen. Deze factsheet is gebaseerd op resultaten van onderzoek naar kwetsbaarheid onder zelfstandig wonende volwassenen en ouderen van 40 tot 81 jaar.
Download de factsheet van het RIVM

2015

Gezondheid van oudere migranten in de vier grote steden
Facstheet, uitgegeven door GGD Amsterdam i.s.m. GGD Haaglanden, GGD Rotterdam-Rijnmond en Gemeente Utrecht/ Volksgezondheid, november 2015
Klik hier>>

Zorg voor de mantelzorger
Een handreiking om geïsoleerde mantelzorgers van niet-westerse herkomst te bereiken en ondersteunen.
Uitgave van Kennisplatform Integratie & Samenleving, november 2015
Klik hier>>

Artikelen over Indische ouderen en het belang van vrijwilligerswerk
Uitgave van Stichting Voorbeeld Projecten, oktober 2015

Indische en Molukse ouderen in Eindhoven, klik hier>>
Interview met Sylvia Huisman, klik hier>>
Indische spin in het web: interview met Joyce Radisey, klik hier>>

Wereldverhalen in Amsterdam Zuid Oost
E-book, uitgave van Grootouders lezen voor!, 2015
Klik hier>>

Grootouders lezen voor in het kader van kinderboekenweek 2015
Jeugdverhaal van Cisca Pattipilohy, klik hier>>
Jeugdverhaal van Ellen Hitipeuw, klik hier>>

2014

Wie zorgt voor oudere migranten?
Verslag symposium van Pharos in samenwerking met NUZO/UMCU en AMC op 11 december 2014 naar aanleiding van twee onderzoeken uit het Nationaal Programma Ouderenzorg.
Klik hier>>

Wie zorgt voor oudere migranten?
De rol van mantelzorgers, sleutelfiguren, professionals, gemeenten en ouderen zelf
Uitgave van Pharos, UMCU/NUZO en AMC, december 2014
Klik hier>>

Met oudere migranten in gesprek over hun levensverhaal – Mijn leven in kleur
Handleiding om met oudere migranten samen terug te kijken op het leven. dat kan in individuele en in groepsgesprekken. Geschikt voor gebruik in ontmoetingsprojecten, geestelijke verzorging, verzorgings- en verpleeghuizen enz.
Auteurs: Paulien Matze, Wout Huizing, Yvonne Heygele
Uitgave van Bohn Stafleu en van Loghum, oktober 2014
Te bestellen via de webshop van de uitgever, voor de prijs van 19,95 + portokosten, klik hier>>

Migranten en kanker in de huisartsenpraktijk
Filmpjes voor niet-westerse patiënten en hun familie. Alleen te bestellen door huisartsenpraktijken via de website van Pharos. Voor meer informatie, klik hier>>

Hindoestanen en dementie
Ter gelegenheid van Wereld Alzheimer dag op 21 september 2014 heeft OHM (Hindoe-omroep) een uitzending gemaakt over Hindoestanen en dementie.
Klik hier>>

Voor(t)gaan in verandering, duurzame organisaties in een dynamische, diverse samenleving
Gesprekken met veertien eindverantwoordelijke bestuurders in de zorg over participatie, integratie en burgerschap (waaronder Freddy May, coördinator van NOOM). Samengesteld door Jan Booy en Ton Vink. Met een voorwoord van Lodewijk Asscher, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Martin van Rijn, staatssecretaris Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Voorjaar 2014.
Klik hier>>

De IJzeren Vogel
Turkse en Marokkaanse migrantenvrouwen van de eerste generatie vertellen over hun dromen, motivatie en strijd om in Nederland een nieuw bestaan op te bouwen. Films en handleiding beschikbaar voor gebruik in groepen van oudere migranten, Nederlandse ouderen en gemengde groepen, in opleidingen en nascholing voor personeel en vrijwilligers in de zorg.
Bestellingen: Laurens, Tamarinde Weekers, E: t.weekers@laurens.nl. U krijgt het materiaal gratis thuisgestuurd. Wel krijgt u een factuur voor de verzendkosten (ca. 5 euro).

Ouderen over ondersteuning en zorg
Kwaliteitscriteria voor ondersteuning en zorg vanuit ouderenperspectief met extra aandacht voor kwetsbare ouderen, waaronder migrantenouderen.
Klik hier>>

Dementelcoach en migranten
Verslag van het gelijknamige pilotproject van Dementelcoach
Klik hier>>

Diabetes en ramadan
Verslag van invitational conference in het kader van het programma Diabetes en diversiteit van de Nederlandse Diabetes Federatie
Klik hier>>

2013

Factsheet Dementie en oudere migranten
Uitgave van Pharos, december 2013. De factsheet wordt regelmatig geactualiseerd en kan ook worden gedownload via de website van Pharos.
Klik hier>>

Factsheet Migrantenouderen en bewegen
Uitgave van Pharos, december 2013. De factsheet wordt regelmatig geactualiseerd en kan ook worden gedownload via de website van Pharos.
Klik hier>>

Factsheet Migranten en kanker in de huisartsenpraktijk
Uitgave van Pharos, september 2013.
Klik hier>>

Handreiking patiëntenparticipatie van migranten in onderzoek, kwaliteit en beleid
Brochure van CBO en Pharos i.s.m. NOOM en Stichting Interculturele Gezondheidszorg Nederland
Klik hier>>

Palliatieve sedatie voor moslims bezwaarlijk
Artikel van Asmae Choukat, Bas ter Meulen en Guy Widdershoven in Medisch Contact, 18 juli 2013.
Klik hier>>

Met een groot hart en heel veel geduld
Boekje met interviews met 10 actieve vrijwilligers over hun inzet voor ouderen in hun gemeenschap. Ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum van CABO Amsterdam.
Klik hier>>

Ongewenst medicijngebruik bij migranten, signaleringsrol voor thuis- en mantelzorgers
Artikel naar aanleiding van een onderzoek van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM), het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (NIVEL) en het Farmaceutisch Bureau Amsterdam (FBA).
Klik hier>>

Oudere migranten en de apotheek
Artikel naar aanleiding van een onderzoek van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM), het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (NIVEL) en het Farmaceutisch Bureau Amsterdam (FBA).
Klik hier>>

Taalles aan oudere laaggeletterde migranten. is het nodig en is het haalbaar?
Artikel van Janine Dubbeldam in Les, februari 2013.
Klik hier>>

2012

Oudere mantelzorgers
Ook specifiek aandacht voor oudere migranten ImpulsCahier, nr. 4, Gelderland
Klik hier>>
Zie ook ImpulsCahier over allochtone mantelzorgers onder 2010.

Niet alleen van westerse mensen
Artikel in Kracht, uitgave van Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam over taboes rondom kanker in de niet-westerse migrantengemeenschappen, 30 september 2012
Klik hier>>

Toolkit Gezonde leefstijl
Deze toolkit geeft informatie, adviezen en voorbeelden van bewegen en beweegactiviteiten. Bedoeld als hulpmiddel voor welzijnswerkers en iedereen die beweegactiviteiten wil stimuleren bij verschillende doelgroepen. Uitgave van JSO, februari 2012.
Klik hier>>

2011

Actief Oud
Film van Stichting Voorbeeld waarin actieve vrijwilligers en ouderen spreken over eenzaamheid en manieren om actief te zijn. De DVD Actief Oud + brochure met achtergrondinformatie is voor 15 euro te bestellen bij Stichting Voorbeeld, rekeningnummer: 4845388 o.v.v. ‘DVD Actief Oud’. Vergeet niet uw naam, adres en email te vermelden. Ouderenorganisaties kunnen per mail van hun organisatie een exemplaar kosteloos aanvragen.
Voor de trailer van de film, klik hier>>

De Wmo en oudere migranten Een verkenning in de G4.
De verkenning is begin 2012 besproken met ambtenaren, medewerkers van zorginstellingen en vertegenwoordigers van Wmo-raden. In deze bijeenkomst zijn de bevindingen uit het rapport bevestigd. Uitgave van Pharos.
Voor het rapport, klik hier>>

In gesprek met …
Gesprekken met Antilliaanse, Surinaamse, Indische, Molukse, Turkse en Marokkaanse ouderen in Nijmegen over thema’s op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Swon Het Seniorennetwerk en Hogeschool Arnhem Nijmegen, Nijmegen, november 2011
Voor de uitgebreide rapportage, klik hier>>
Voor de brochure met de samenvatting, klik hier>>

Oud worden in een vertrouwde omgeving
Een theoretische en beleidsmatige beschouwing over het bestaansrecht van cultuurspecifieke zorg voor ouderen, bachelorthese van Magda Wallenburg.
Klik hier>>

Oudere migranten, kennis en kennislacunes
Sociaal en Cultureel Planbureau, Maaike den Draak en Mirjam de Klerk, Den Haag, november 2011
Klik hier>>

Handreiking Palliatieve zorg aan mensen met een niet Westerse achtergrond
NIVEL/Pharos/IKNL, Utrecht, 2011
Klik hier>>

2010

Kwaliteit van leven bij migranten in de ouderenzorg
Onderzoek onder Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse en Chinese ouderen NIVEL/Actiz, Utrecht, 2010
Klik hier>>

Dementia among elderly Moroccan immigrants in the Netherlands
Caroline Rijkers, masterthesis sociale en culturele antropologie, juni 2012
Klik hier>>

Allochtone mantelzorgers
Impuls Cahier, Gelderland, mei 2010
Klik hier>>

Interculturele aspecten van ouderenmishandeling
Marjan de Gruijter en Rianne Verwijs, mei 2010
Klik hier>>

2009
Interculturele palliatieve zorg, vraaggericht en individueel
Actiz, Utrecht, 2009 Folder, klik hier>>
Brochure met achtergrondinformatie, adviezen en tips voor zorgondernemers, managers en zorgverleners, klik hier>>

2007

Zelfredzaamheid bevorderen voor allochtone vrouwen, handreiking aan gemeenten Verwey-Jonker Instituut, in opdracht van NICIS, 2007
Klik hier>>